Tímarit Máls og menningar - 01.12.1941, Blaðsíða 15

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
221
III.
Þessar athuganir mínar vöktu míg einnig til hugleið-
inga um ritun ýmissa annarra svonefndra smáorða máls-
ins, einkum samtengjandi orða og vissra atviksorða,
sem saman fara í setningu. Ivomst ég þar í tveim grund-
vallaratriðunum að sömu niðurstöðu og ég hafði kom-
izt að í samsvarandi atriðum atviksorðanna og forsetn-
inganna. Þessa niðurstöðu hef ég orðað sem hér segir:
Þegar tvö eða fleiri „smáorð", sem saman fara i setn-
ingu og renna saman í eitt orð í framburði (áherzlu)
og að merkingu og mynda þannig samanrunnin teng-
ingu eða atviksorð, tel ég hljóðfræðilega og merkinga-
fræðilega réttast að rita þau sem eitt orð væri: Ég ætla
að vera inni í dag, afþvíað ég er kvefaður. Hnífurinn
hlýtur einhversstaðar að vera.
Við megum ekki láta það villa okkur frá skynsam-
legum rökum, að orðin í slikum samfellum tilheyra
mismunandi orðflokkum, þegar hvert um sig er skil-
greint sem sjálfstæð eining. Samfellan afþvíað er t. d.
samansett af forsetningu, fornafni og samtengingu. En
þegar þessi orð eru notuð sem samsett tenging, eins
og í setningunni hér fyrir ofan, þá renna þau saman í
eina heild, glata hvert um sig einstaklingsmerkingu
sinni og mynda þannig saman runnin nýja merkingu,
tjá nýja hugmynd. Sama máli gegnir um samfelluna
einhversstaðar, sem er samansett af fornafni og nafn-
orði.
Þessi samruni og merkingahreyting sú, sem honum
er samfara, eru þó ekki nein sérstæð fjTÍrhæri, sem
takmörkuð séu við þau hugtök einvörðungu, er táknuð
eru með samsettum tengingum og samsetningu vissrar
tegundar atviksorða. Sannleikurinn er þvertámóti sá,
að þetta sama lögmál á sér einnig stað um öll önnur
hugtök, sem aðeins verða tjáð með samsetningu orða.
Reglan er i öllum tegundum orða hin sama. Orðin
renna saman i framburði í eina heild og breyta með