Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Blaðsíða 79

MINNINGABÆKUR OG ÞJÓÐLEG FRÆÐI
69
geta hennar frekar hér. Með Skútuöldinni hefur Gils Guðmundsson
lagt drjúgan skerf til íslenzkrar atvinnusögu, dregið mikinn fróð-
leik að landi um merkilegt tímabil í sögu íslenzkra fiskveiða. Frá
sjónarmiði leikmanns sem er alls ófróður á þessu sviði má það
helzt að bókinni finna að of mikið er þar af óunnu efni. Einkum á
þetta við um stærsta kafla þessa síðara bindis: Skútumannasögur,
sem er rúmlega helmingur bókarinnar. Þó að þar sé margt skemmti-
legt og fróðlegt, þá hafa ekki nærri allar sögurnar svo almennt gildi
að þær eigi heima í slíku riti. Með því er blandað saman íveimur
sjónarmiðum: fróðleikssamtíningi í gamalkunnum íslenzkum stíl
og sagnaritun í nútímaskilningi. Úr þessu mætti bæta í nýrri útgáfu,
sem ekki er ólíklegt að gerð verði áður en langt um líður, þar sem
bókin hefur orðið mjög vinsæl, og fyrra bindi hennar er löngu upp-
selt. Elja sú og dugnaöur sem Gils Guðmundsson hefur sýnt með
þessu riti gefur góðar vonir um að hann eigi eftir að leggja mikið
af mörkum til rannsókna á sögu íslenzks sjávarútvegs. Móttökurnar
sem Skútuöldin hefur fengið hjá almenningi sýna það svo ekki
verður um villzt, að sagnaritun á ennþá fjölmennan hóp lesenda, og
bókaútgefendur mættu vel hafa það hugfast að fleira er hægt að
gefa út að áhættulausu en ómerkilegar skáldsögur í lélegum þýð-
ingum.
Af þeim minningabókum sem út komu á árinu finnst mér mestur
slægur í bók Olínu Jónasdóttur, Eg vitja þín œska. Þessi yfirlætis-
lausa bók er í röð beztu minningabóka sem við höfum eignazt. Þó
er hún engin ævisaga, aðeins sundurlausar myndir frá uppvaxtar-
árum bláfátæks unglings. En margar þessara mynda eru blátt áfram
ógleymanlegar. Heimilið á Kúskerpi og Kristrún gamla eru svo sér-
kennilegir og lifandi fulltrúar liðinnar aldar að þau eiga fáa sína
líka í íslenzkum bókmenntum. Og fátt gerir okkur ljósara hvílík
gerbreyting hefur orðið í íslenzku þjóðlífi á síðasta mannsaldri en
þessi lýsing á fátæku sveitaheimili fyrir einum fimmtíu árum. Eða
speglast ekki kjör ótalinna íslenzkra barna, námfúsra og Ijóðelskra,
í fáorðri og æðrulausri frásögn Ölínu af því hvernig hún varð að
sætta sig við Hallgrímskver og Vigfúsarhugvekjur í staðinn fyrir
landafræði og ævintýri, og varð að grafa fyrstu vísurnar sínar í
jörð til þess að komast hjá refsingu fyrir slíkan hégóma? — Mál