Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Blaðsíða 91

SAGA VESTMANNAEYJA
81
hinni miklu náttúrufegurð, sem er í Vestmannaeyjum. En einkum vantar til-
finnanlega myndir, sem sýna þróunina í byggingu kaupstaðarins og atvinnu-
vegina. I handriti því, sem séra Sæmundur Hólm skrifaði af Vestmannaeyja-
lýsingu séra Gizurar 1776, eru nokkrar teikningar eftir Sæmund. Sérstaklega
eru tvær þeirra merkilegar. Onnur þeirra er yfirlitsmynd af allri Heimaey og
byggðinni þar, en hin af skipi með skautasiglingu. Þessar myndir eru ekki í
bókinni, og engar af myndum Sæmundar úr þessu handriti. Þá er engin mynd
af Landlyst, sem var fæðingarstofnun og er elzta sýslumannssetur í Eyjum
sem uppi stendur. Svona mætti lengi telja.
En einmitt í svona riti, þar sem á að vera kominn saman allur markverður
fróðleikur um byggðina, á að varðveita byggðarsöguna f myndum.
Saga hvers héraðs er í raun og veru saga þeirra manna, sem þar hafa búið.
Höfuðviðfangsefni héraðssögunnar verður því persónusagan, frásagnir um
haráttu héraðsbúanna við náttúruöflin til að afla sér og sínum bjargar, and-
legt líf þeirra í blíðu og stríðu, hetjusögurnar, sem ýmist enduðu með sigri
eða ósigri.
I þessari bók er þessu næstum engin skil gerð. Prestarnir fá sínar ævisög-
ur, herfylkingin er nafngreind og lítilsháttar grein gerð fyrir hverjum manni,
og síðan ekki söguna meir, en þó auðvitað að undanteknum amtmanninum,
ef svo mætti segja. Að sjálfsögðu ætlast ég ekki til að hver maður fái sinn
skerf, en allt það sögulegasta á að koma fram, og þá einkum það, sem lýsir
bezt lífi allra stétta hins litla þjóðfélags.
Að mínum dómi hefur höf. eytt of miklu af rúmi þessarar bókar í leiðin-
legar bollaleggingar um jarðarafgjöld, skatta, gjöld, tolla og tíundir. Því efni
hefði mátt gera yfirlitsbetri skil með töflum í tölum og stuttorðum skýringum.
Það er athyglisvert, að höf. sniðgengur hér um hil allt, sem áður hefur verið
skrifað um sögu Vestmannaeyja, og að hvergi í bókinni er gerð grein fyrir
því. Að vísu er það vandi fræðimanna, að gera grein fyrir skoðunum þeirra,
sem á undan þeim liafa skrifað um sama efni, efi höf. gerir mjög lítið að því,
hvort sem skoðanir hans eru samhljóða þeirra, sem á undan hafa skrifað, eða
ekki.
Ég hef allmargar athugasemdir að gera við þessa bók, og hef tekið þann
kost, að rekja þær eftir sömu röð og kaflarnir eru í bókinni, þó að það verði
ef til vill ekki skemmtileg framsetning. Rúmsins vegna verður þó að stikla á
stóru og taka dæmi á víð og dreif, en ekki úr hverjum kafla.
Landnóm
Ilöf. eru mjög mislagðar hendur um notkun heimilda og mat á þeim. Um
frásögn Landnámu af drápi þræla Hjörleifs kemst hann að þeirri niðurstöðu,
að hún verði á engan hátt véfengd. I riti sínu, Ornefni í Vestmannaeyjum,
kemst Þorkell Jóhannesson prófessor hins vegar að gagnstæðri niðurstöðu.
Telur liann sennilegast, að frásögnin um þrælana sé af misskilningi tengd við
6