Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Blaðsíða 81

MINNINGABÆKUR OG ÞJÓÐLEG FRÆÐI
71
Af ævisögu séra Árna Þórarinssonar, sem Þórbergur Þórðarson
hefur skrásett, er nú komið annað bindi, 1 sálarháska. Þetta rit
virðist ætla að verða hin fyrirferðarmesta sjálfsævisaga sem enn
hefur verið skráð á íslenzku. En þó er á henni sá galli, ef litið er
á hana sem sjálfsævisögu, að skotið er inn millilið milli höfundar
og lesanda, þar sem Þórbergur er. En um það er ekki að sakast,
því að í fyrsta lagi mundi bókin sennilega aldrei hafa orðið til nema
fyrir atbeina Þórbergs, og í annan stað er meira en vafasamt hvort
nokkur íslendingur sem nú er uppi hefði getað lifað sig eins inn í
tungutak séra Árna og einmitt Þórbergur Þórðarson. Úr þessu sam-
starfi er að verða stórmerkileg hók og sérstæð í íslenzkum hók-
menntum. Séra Árni kann frá mörgu að segja, og er opinskár hver
sem í hlut á, enda er þegar farið að bera á þeim venjulega íslenzka
smásálarhætti að menn espast út af hverju ógætilegu orði sem sagt
er um forfeður þeirra. Má þá ráða af líkum hvernig viðtökurnar
verða þegar þeir félagar komast á Snæfellsnesið. En í slíku riti
sem þessu er það vitanlega hégóminn einber hvort allar sögurnar eru
bókstaflega sannar. Bókin verður jafngóð lýsing á séra Árna Þór-
arinssyni fyrir því. Og jafnvel þjóðsögur um liðna menn geta bætt
sérkennilegum dráttum í þá mynd sem seinni tíminn gerir sér af
þeim, og skiptir þá ekki máli hvort sagan er sönn í öllum atriðum
eða ekki. Svipmyndir þær sem séra Árni bregður upp af Einari
Benediktssyni eru t. d. hinar merkilegustu og bera þess vott að
snemma hefur beygzt hjá honum krókurinn til þess sem verða vildi.
Loks má ekki gleyma því að bókin er hin skemmtilegasta aflestrar,
sögurnar yfirleitt prýðilega sagðar og fulla» af húmor.
Bók Ásgeirs Jónssonar frá Gottorp, Horjnir góðhestar, er líka
minningabók, þó með sérstökum hætti sé. Hún er ef til vill íslenzk-
asta minningabók sem enn hefur verið skráð. Mér er spurn hvort
slík bók væri hugsanleg annars staðar en á íslandi. Hún er í senn
minnisvarði frægra góðhesta og vitnisburður um hugarþel íslenzkra
hestamanna til þessara félaga sinna og förunauta, og fyrir hvort-
tveggja verður hún merkilegt menningarsögulegt gagn. Margar sög-
urnar eru auk þess bæði vel sagðar og dramatískar í sjálfum sér,
svo að þær munu verða flestum lesendum minnisstæðar, þó að
söguhetjurnar séu ferfættar. Mál og stíll er yfirleitt ágætt, að undan-