Tímarit Máls og menningar - 01.09.1960, Blaðsíða 22

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
í Austur-Asíu; hófu þeir ófrið gegn
Þjóðverjum og sölsuðu undir sig eyj-
ar þeirra í Kyrrahafi — Marshall-
eyjar, Maríueyjar og Karolínueyjar
— og leigusvæði þeirra á Shantung-
skaga í Kína, en Þjóðverjar, er þá
áttu sem mest að vinna í styrjöldinni
í Evrópu, gátu engri vörn við komið.
Arið 1915 færðu Japanar sig enn upp
á skaftið, settu Kínverjum afarkosti
og reyndu að gera allt Kínaveldi að
verndarríki sínu. Tókst þeim þá í
svipinn að auka mjög áhrif sín þar
vegna þess að þá var hver höndin upp
á móti annarri í Kína og hagir þjóð-
arinnar mjög slæmir. En af þessu
leiddi, að vinátta þeirra við Breta
kólnaði mjög og sambúðin við
Bandaríkjamenn versnaði, enda áttu
þessar síðastnefndu þjóðir mestra
hagsmuna að gæta við austanvert
Kyrrahaf.
Þegar borgarastyrjöldin geisaði í
Rússlandi eftir byltinguna 1917, her-
námu Japanar ásarnt fleiri þjóðum
lönd þeirra í Austur-Síbiríu. 1920
fluttu öll þessi ríki nema Japan heri
sina burtu þaðan, og á árunum 1922
—1925 urðu Japanar að skila öllum
sínum landvinningum í Austur-Asíu
nema hinum ofannefndu eyjum í
Kyrrahafi, er þeir höfðu tekið af
Þjóðverjum í upphafi heimsstyrjald-
arinnar. Þeir höfðu því sáralítið upp
úr krafstrinum; var það einkum fyrir
tilverknað Breta og Bandaríkja-
manna.
Þótt Japan teldist með stórveldum
frá 1905, er það sigraði Rússland,
var aðstaða þess að ýmsu leyti mjög
veik. Sterkasta hlið þess var fjarlægð-
in frá hinum stórveldunum, er gerði
það erfitt að heimsækja það með
ófriði. Höfuðveikleiki þess lá aftur á
móti í fátækt landsins af náttúruauð-
æfum, einkum þeim, sem stórveldi
þarfnast mest.
Sjálfar Japanseyjar eru 369.813
km2; íhúatalan um 90 milljónir
(1956). Aðeins tæp 16% landsins er
ræktanlegt, en mikill hluti hins órækt-
anlega lands óbyggilegur með öllu.
Að óbyggðum frádregnum er Japan
því þéttbýlasta land heimsins. Það er
afar fátækt af járni, kolum og olíu.
Flestöll hráefni til iðnaðar verður að
flytja inn, en Japan hefur fjölmenn-
um og ódýrum vinnukrafti á að
skipa. Landþrengsli eru þar svo mikil
að fjöldi fólks verður árlega að fara
til bæjanna í atvinnuleit. Japanar
verða og að flytja inn matvæli. Lenín
taldi að Japan gæti eins og sakir
stóðu um lok heimsstyrjaldarinnar
fyrri ekki háð neitt meiriháttar stríð
nema með aðstoð annars stórveldis.
Bretar höfðu veitt þeim stuðning í
styrjöldinni við Rússa 1905.
Sainfara iðnvæðingunni fjölgaði
verkamönnum mjög í Japan. I lok
heimsstyrjaldarinnar fyrri hófst þar
sósíalistisk verkalýðshreyfing. Flestir
bændur voru örsnauðir leiguliðar
aðalborinna jarðeigenda. Meðal þess-
X
260