Tímarit Máls og menningar - 01.09.1960, Blaðsíða 14

SIGFÚS DAÐASON
Sjálfstæð nútímamenning eða sníkjumenning
ISLENDINGUM 20. aldarinnar heíur
fallið í skaut )iað hlutverk að
skapa nýja menningu, — íslenzka
menningu sem hæfði breyttum lifnað-
arháttum, aukinni tækni og verka-
skiptingu, minnkandi einangrun, í
einu orði sagt: menniugu sem væri í
höfuðdráttum borgamenning, and-
stætt þeirri sem ríkt liafði hér allt frá
ujiphafi landsbyggðar fram á þessa
öld. Það er óhætt að segja að eftir því
hvort okkur tekst að leysa það hlut-
verk vel eða illa af hendi, munum við
verða dæmdir af ókomnum kynslóð-
um, — og ekki aðeins ])að: heldur
velti á öllu fyrir framtíð íslenzks
þjóðernis að okkur takist það sem
hezt. Það væri ekki hyggilegt að neita
því að okkur er hér mikill vandi á
höndum, því meiri vandi sem við get-
um ekki nema að litlu leyti stuðzt við
menningarform forfeðranna. Hins-
vegar dugir okkur ekki að flytja inn
altilbúna nútímamenningu frá ein-
hverri annarri þjóð, hversu ágæt sem
sú þjóð væri; hin nýja menning okk-
ar yrði okkur til lítillar blessunar ef
hún væri ekki sprottin út úr þeim
þjóðfélagslegu aðstæðum sem vér bú-
um við í raun.
Eg held það sé ekki ofmælt að okk-
ur hafi enn enganveginn tekizt að
leysa þessa þraut. Þjóðlíf okkar og
menning er sem milli vita, í upplausn,
á gelgjuskeiði, við berum öll merki
þessa upplausnarskeiðs. Að visu má
ekki gleyma því né vanmeta að meðal
okkar hafa starfað ýmsir ágætir
menntamenn og andlegir leiðtogar,
sem hafa áorkað miklu, einkum til
þess að halda við hinum forna menn-
ingararfi; en ef mér skjátlast ekki
hefur verið meiri skortur á mönnum
sem liefðu fullan skilning á þeirri ný-
sköpunarþörf sem svo mjög er brýn.
En betra er að veifa röngu tré en
öngu, segir máltækið ... I stað þeirr-
ar menningar sem okkur hefur mis-
tekizt að skapa, höfum við verið okk-
ur úti um allskonar eftirlíkingar og
uppfyllingar.
Ein af þessum uppfyllingum í eyðu
íslenzkrar nútímamenningar, og sú
sem tekur þar mest rúm, er það fyrir-
X
252