Tímarit Máls og menningar - 01.09.1960, Blaðsíða 78

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
menntaheiminum á þessu tímabili
þjáninga og örvæntingar.Bókmennta-
stefnur rísa á hverjum degi, afneita
hver annarri með ofstæki, renna sam-
an eftir nýjum farvegi. Andrééf sem-
ur undarleg leikrit í expressjónistísk-
um stíl, túlkar ótta og vitfirringu tím-
ans í sérkennilegu abströktu leik-
formi: það persónubundna og sér-
stæða hverfur fyrir alræSi alhæfing-
arinnar, á sviSinu hreyfast HungriS,
Dauðinn, Konan og leysa kosmísk
vandamál. Impressjónistar eins og
Balmont ortu mjög glæsileg ljóð, ein-
att furðulega litauðug. í þessum IjóS-
um vildu hlutirnir glata ákveðnu
formi og lögun, afmyndast í undar-
legu stjörnuljósi eða leysast upp í
þoku. Symbólistarnir ortu á einfald-
ara máli, en þeir voru yfirleitt miklu
torskildari. Þeir voru ekki veruleikans
menn, heldur horfðu í vökudraumi
gegnum yfirborð hlutanna í leit að
hinni einu sönnu verund þeirra, þeir
töluðu á erfiðu táknmáli og höfðu
gaman af því að snúa allri rökfræði
viS. Merkastur þessara manna var
Alexander Blok sem dáSur var fyrir
IjóS sín um konuna fögru. Hér kennir
margra grasa: opinberanir um hiS
innsta eðli hlutanna, mystísk ást,
dýrkun Heimssálarinnar og „des ewig
Weiblichen“, umsköpunarþrá spá-
manns og skálds. Og þegar menn voru
orðnir leiðir á svo strembnum ræðum
risu akmeistar upp og sögðust „elska
þennan heim, hljómfagran og litrík-
an“ þeir sögðu: rósin er aftur orðin
fögur af sjálfri sér, af lit sínum, blöð-
um og ilmi en ekki af líkingu sinni við
mystíska ást eða eitthvað þessháttar.
Þetta fólk boðaði klassískan einfald-
leik í formi og lífsnautnarheimspeki.
Oftast var kveðið um ástir, stundum
voru hversdagslegir og lítilfj örlegir
hlutir vafðir vingjarnlegu skrauti
skáldskaparins. Flest var þetta mein-
leysisfólk sem helzt hugsaði um að
skemta sér á sem glæsilegastan hátt,
en þó voru í þessum flokki athafna-
samir menn eins og Gúnúljof: hann
lofsöng siðgæði hinna sterku eins og
Nietzsche, kvað um ævintýramenn,
sjóræningja, landvinningamenn og
annað þessháttar fólk og var að öllu
leyti imperíalisti hinn mesti. Ein grein
af akmeismanum var egofútúrisminn.
Helzti spámaður hans var ígor Sévér-
janín. Hann færði lífsnautnina niður
á svið smáborgaralegs skemmtanalífs,
skrifaði sálma um kampavín, ananas
og ýmis önnur matvæli og drykkjar-
föng, ennfremur um mellufar.
III
Þær bókmenntir, sem hér hafa ver-
ið tilgreindar, voru ekki líklegar til
að heilla Vladímir skáld Majakovskí.
Hann segir svo frá kynnum sínum af
rússneskri samtíðarljóðlist á fangels-
isdögunum: „Ég las symbólistana og
Balmont. Nýjabrum formsins hreif
mig. En þetta var mér samt sem áður
fjarskylt. Þessi yrkisefni, þessar
316