Tímarit Máls og menningar - 01.09.1960, Side 38

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
allsstaðar nálæga leynd; þeim ríku finnst þeir séu ekki ólmltir innan um þögula fátækl-
inga; „löggæzlusveitirnar“ eru flæktar í neti síns eigin afls, og geta aðeins mætt skæru-
liðunum með hefndarleiðöngrum, hermdarverkamönnunum með hermdarverkum. Ein-
hverju er leynt, allsstaðar og af öllum; það verður að láta þá tala.
Pyndingarnar eru tilgangslaust æði, sprottið upp af ótta: það á að draga úr manns-
hálsi, ásamt ópum og blóðspýju, leyndarmál allra. Gagnslaust ofbeldi: enda þótt fórnar-
dýrið tali eða láti lífið undir höggunum, þá er hið margfalda leyndarmál annarsstaðar,
alltaf annarsstaðar, utan sjónmáls, böðullinn breytist í Sisyphos: liann verður alltaf að
byrja á nýjan leik.
En jafnvel þessi þögn, þessi ótti, jafnvel þessar ósýnilegu og síyfirvofandi hættur geta
ekki skýrt að öllu æði böðlanna, ákefð þeirra að draga fórnarlömb sín í duftið, og enn-
fremur þetta hatur á manninum sem hefur náð valdi á þeim gegn vilja þeirra og mótað þá.
Það er ekkert nýtt að menn drepi hver annan: alltaf hefur verið barizt út af hagsmunum
hópa eða einstaklinga. En í hinni undarlegu glímu pyndarans og hins pínda er allt lagt
undir: þeir keppa um það hvorum þeirra heri heitið maður, það er engu líkara en þeir
geti ekki báðir í senn heyrt til mannkyninu.
... I Alsír eru andstæðumar ósættanlegar: hver hópurinn um sig krefst þess að liinn
sé útrækur með öllu. Við höfum tekið allt frá múhameðstrúarmönnum og síðan höfum
við bannað þeim allt, jafnvel að nota sína eigin tungu ... Þegar örvæntingin knúði þá til
uppreisnar, urðu þeir annaðhvort að deyja, þessir óæðri menn, eða halda fram mennsku
sinni gegn okkur. Þeir höfnuðu öllum verðmætum okkar, menningu okkar, sýndaryfir-
burðum okkar, og fyrir þeim var það eitt og hið sama að verða aftur maður og að hafna
frönsku þjóðerni ... Það sem mest reið á [fyrir nýlenduherrann] var að auðmýkja þá,
meðan tími væri til, lækka stoltið í brjóstum þeirra, gera þá jafna dýrum. Lofa líkaman-
um að lifa en drepa andann. Temja, refsa, eru uppáhaldsorð hans: það er ekki nóg rúm
í Alsír fyrir tvennskonar mannkyn; það verður að velja á milli ...
Allt þetta gerir hin æðrulausa réttsýni Allegs okkur fært að skilja. Þó hann hefði ekki
fært okkur neitt annað ættum við að vera honum innilega þakklát. En hann hefur áorkað
meiru: með því að gera böðla sína að gjalti hefur hann leitt til sigurs húmanisma fórnar-
lambanna og undirokaðra nýlendubúa gegn siðlausu ofbeldi sumra hermanna, gegn kyn-
flokkahleypidómum nýlenduherranna. Og látið ekki orðið „fórnarlömb" vekja með ykkur
tilfinningar einhvers grátklöklís húmanisma; innan um þessa smáhöfðingja, sem eru
hreyknir af æsku sinni, afli, liðstyrk, er Alleg eini harðjaxlinn, sá eini sem er raunveru-
lega sterkur. Við hin getum sagt að hann hafi borgað hinu dýrasta verði þann einfalda
rétt að halda áfram að vera maður meðal manna. En það hvarflar jafnvel ekki að honum.
Þessvegna hræra okkur svo djúpt þessi tilgerðarlausu orð:
„Eg var skyndilega hreykinn og glaður að hafa ekki látið undan. Eg var viss um að ég
mundi enn standast raunina, ef þeir byrjuðu aftur, að ég mundi berjast þar til yfir lyki, að
ég færi ekki að auðvelda þeim verkið með því að stytta mér aldur.“
Harðjaxl, sem að lokum skýtur erkienglum reiðinnar skelk í bringu."
13. júní í sumar tók franskur herréttur í Algeirsborg mál Audins (sem herinn heldur
enn fram að sé „á flótta") og Allegs fyrir. Alleg var dæmdur í margra ára fangelsi.
S.DJ
276