Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Side 11

ÞJ ÓÐFRELSISBARÁTTA OG SÓSÍALISMI
Hvað sem um Perón og Vargas má
segja er efalaust að það var þrá fólks-
ins eftir efnahagslegu óhæði og von
þess um þjóðfélagslegar umbætur sem
hóf þá til valda. Það er ekki heldur
neitt efamál að þeir reyndu af fremsta
megni að framkvæma óskir fylgis-
manna sinna. En þeir ráku sig á tor-
færur sem þeir komust ekki yfir. Þeim
tókst ekki að afsanna það sem lengi
hefur verið kennisetning um róm-
önsku Ameríku: að efnahagslegar og
þjóðfélagslegar umbætur séu þar „ó-
mögulegar“. En þó að herinn, aftur-
haldssamir borgarar og stórjarðeig-
endur hefðu steypt þeim af ótta við
andbandaríska pólitík þeirra, er mjög
eftirtektarvert að jafnvel þessir aðilj-
ar hafa ekki haft getu eða þor til að
berjast opinskátt og beint á móti þess-
ari pólitík til lengdar. í Brasilíu
studdu þeir Kubitschek til valda 1955,
og enda þótt hann yrði að gefa aftur-
haldsöflunum loforð um „skynsam-
lega“ pólitík, reyndi hann í rauninni
að framkvæma svipaða stefnu og Var-
gas. Og um áramótin 1960—61 kem-
ur Quadros til sögunnar með ódulda
sjálfstæðis- og umbótastefnuskrá.
Sömuleiðis í Argentínu liðu ekki
nema þrjú ár frá falli Peróns þar til
Frondizi, sem meðal annars hafði
unnið sér frægð og vinsældir í Argen-
tínu fyrir bók sem heitir Stjórnmál og
olía, var kjörinn forseti. Það virðist
að afturhald Suður-Ameríku geti
ekki stjórnað gegn þjóðarviljanum,
en það getur að vísu ekki heldur leyft
umboðsmönnum þjóðarviljans að
stjórna. Quadros hrökklaðist frá völd-
um í fyrra, herforingjarnir stungu
Frondizi í fangelsi um daginn, en þá
höfðu þeir sett honum stólinn fyrir
dyrnar þrjátíu og átta sinnum síðan
hann kom til valda, og þrjátíu og átta
sinnum hafði hann beygt sig. Og Bé-
tancourt, sem hófst til valda í Vene-
zuela fyrir loforð sín um að afnema
pólitísk og efnahagsleg yfirráð olíu-
félaganna bandarísku, virðist vera á
leiðinni að verða eitt af hinum frægu
peðum Bandaríkjamanna, á borð við
Syngman Rhee og Tsjang-kai Tsjek.
Enn einu sinni hefur sannazt að um-
bætur séu óframkvæmanlegar í Suð-
ur-Ameríku.
Hverjar eru hinar óyfirstíganlegu
torfærur? Þær eru sjálfsagt margar,
en allar stafa þær af tangarhaldi
Bandaríkjamanna á efnahagslífinu
ásamt valdi innlendra stórborgara og
stórjarðeigenda. Stefna Bandaríkja-
manna frá stríðslokum hefur verið sú
að rómanska Ameríka héldi áfram að
vera hráefnabúr þeirra. En þar sem
útflutningur flestra rómanskra ríkja í
Ameríku byggist á einni eða tveimur
vörutegundum og Bandaríkin eru að-
alkaupandinn eða jafnvel eini kaup-
andinn, þá hafa Bandaríkin líf þess-
ara ríkja í hendi sér bókstaflega tal-
að. Þau eru hörmangarahöndlun Suð-
ur-Ameríku, og þau ráða við hvaða
verði þau kaupa og selja. Hvað eftir
105