Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Blaðsíða 96

TÍMARIT MÁLS OG M KNNINGAR
og handritum út úr landinu og flutt til Dan-
merkur." fslendingar daufheyrðust ekki
einungis við bænakvaki fræðafélaga í
Kaupmannahöfn, heldur voru þeir einnig
tregir til þess að miðla Jóni Árnasyni og
Magnúsi Grímssyni af fróðleik sínum. Jón
segir, að þeir félagar hafi því nær lagt árar
í bát á miðum þjóðsagnasöfnunar, „þegar
vinur minn dr. Konráð Maurer kom út
hingað vorið 1858“.
Konrad ferðaðist hér um sveitir og deildi
geði við landsfólkið. Myndugleiki þessa
fræga vísindamanns sannfærði fslendinga
um það, að hann væri ekki að slægjast eftir
bábiljum og hindurvitnum til þess eins að
narrast að þeim. Þeir fundu, að hann var
vinur þeirra á sama hátt og Rasmus
Christian Rask, og allt er vini sínum segj-
andi. Konrad safnaði sjálfur fjölda þjóð-
sagna og kenndi fslendingum, að þær eru
þjóðleg verðmæti, sem þeir gátu verið stolt-
ir af, en þurftu á engan hátt að fyrirverða
sig fyrir. Hann batt vinfengi við ýmsa ís-
lenzka fræðimenn, m. a. séra Skúla Gísla-
son á Breiðabólstað, sem varð einn hinn
bezti þjóðsagnasafnari hér á landi á 19. öld.
Þá Jón og Magnús hvatti Konrad til dáða
og hét að láta prenta safn þeirra í Þýzka-
landi, en Jón Sigurðsson hafði fengið Bók-
menntafélagið til þess að tryggja sölu um
80 arka safns af íslenzkum þjóðsögum.
Samvinna þeirra Jóns Sigurðssonar og Kon-
rads Maurers varð fslendingum mjög giftn-
drjúg. Boð um útgáfu var íslenzkum fræði-
mönnum nýlunda. Þeir höfðu flestir unnið
langar aldir án þess að Iáta sig dreyma um
að sjá fræði sín á prenti. Boð Maurers var
því einhver mesta hvatning, sem þeim fé-
lögurn gat hlotnazt. Þeir tóku því til
óspilltra málanna við söfnunina og nú lá
allt lausara fyrir en áður. Magnús Gríms-
son varð ekki langlífur. Hann andaðist
1860, svo að eftir það vann Jón Ámason
einn að söfnuninni, og 1862 og ’64 kom
þjóðsagnasafn hans út, eins og áður
greinir.
Jón Árnason var ekki allur árið 1864.
Hann er fæddur 1819 og andaðist 1888.
Hann var mikill iðjumaður og hélt þjóð-
sagnasöfnun áfram eftir 1864 og varð oft
fengsæll. Ekki átti hann þess kost að gefa
þjóðsögur út eftir 1864. Þjóðsagnasafn
hans hefur því legið á Landsbókasafni, en
þar var hann bókavörður 1850—’87. Þar
hafa menn getað gramsað í því að vild. og
ýmsir hafa ausið úr þeim í þjóðsagnasöfn,
sem þeir hafa gefið út mismunandi vel eða
illa. Hér á landi hefur aldrei verið um að
ræða skipulega, fræðilega útgáfu þjóð-
sagna, unz þeir Árni og Bjarni hófust handa
um heildarútgáfu alls þjóðsagnasafnsins,
sem kennt er við Jón Ámason.
Um útgáfu þeirra Árna og Bjama er það
helzt að segja, að hún telur 6 bindi, er 3485
síður alls með skýringum og nafnaskrám,
en sögurnar reiknast mér vera 3085 auk
Álfarits Ólafs í Purkey. Fyrstu tvö bindin
eru að mestu endurprentun á Leipzigarút-
gáfu þjóðsagnanna, en hin fjögur bindin
geyma sögur, sem ýmist hafa aldrei verið
prentaðar áður, þar á meðal er Álfaritið.
eða þær er að finna oft á ýmsan hátt af-
bakaðar dreifðar innan um þætti og þjóð-
fræði, sem ýmsir aðilar hafa gefið út. Þeir
Ámi fylgja efnisskipan Jóns Árnasonar,
flokka sögumar í goða-. drauga-, galdra-,
útilegumannasögur, ævintýri o. s. frv.
Flokkaröðin verður tvöföld í útgáfunni, af
því að tvö fyrstu bindin eru endurprentun
eldri útgáfu. Efnisyfirlit allrar útgáfunnar
er aftast í 6. bindi, en það hefur auk þess
að geyma nafna- og atriðaskrár. Aftast í
hverju bindi eni skýringar og athugasemdir
við hverja einstaka sögu, greint frá skrá-
setjara, heimildamanni, handritum, fyrri
útgáfum, stafsetningarkenjum skrásetjara,
ef einhverjar em o. s. frv.
Þjóðsagnasafn Jóns Ámasonar mun á
188