Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Blaðsíða 16

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
löndum rómönsku Ameríku ... Ef
Castro lánast starf sitt heimafyrir,
verður fordæmi hans miklu hættu-
legra en allt það sem hann kynni að
gera beinlínis.“ (Með „beinlínis“ á
Lippmann við sögusagnir Banda-
ríkjamanna um að Kúbumenn búi sig
undir að kosta og vopna uppreisnir í
löndum Suður-Ameríku.) Leyfum
oss að spyrja: hverjum yrði fordæmi
hans hættulegt?
Umbótasinnaður þjóðhöfðingi sem
er að skapi Bandaríkjamanna er ein-
mitt Frondizi, sem lét þrjátíu og átta
sinnum undan afturhaldinu, og dugði
þó ekki til. Það er með aðstoð slíkra
þjóðhöfðingja sem Bandaríkjamenn
vonast til að geta (eins og Lippmann
segir í annarri grein, um fall Fron-
dizi) „vakið þjóðfélagslegar umbæt-
ur án þess að brjóta í bág við „rétt-
trúaða“ stefnu í fjármálum og án
þess að komi til byltingarsinnaðs
eignarnáms“. í rómönsku Ameríku
jafngildir það kvaðratrót hringsins.
Það er hollt að hafa í huga þegar rætt
er um þessi mál, að Bandaríkjamenn
eru 6% mannkynsins, en neyta 50%
af framleiðslu þess. Það sem meðal
annars gerir þeim þetta fært er sá
ofgróði sem þeir hafa af vanmáttug-
um þjóðum, það eru þau röngu verð-
hlutföll sem þeir hafa lögfest milli
iðnvarnings Bandaríkjamanna og
hráefna þeirra þjóða sem þeir hafa
kurteislega sæmt allar saman nafnbót-
inni „the soft under-belly of the West-
ern world“. Það er 20% gróðinn sem
þeir toga út úr þrælkuðum, hungr-
andi og fáfróðum þjóðum Suður-
Ameríku. Sá sem reynir að andæfa
þessum hlunnindum þjóðar sem telur
eignar- og gróðaréttinn heilagri en
guð, er óhjákvæmilega kommúnisti
að áliti Bandaríkjamanna. Og ég læt
öðrum eftir að deila um hvort sú á-
lyktun sé rökrétt eða ekki.
4
Af dæmi rómönsku Ameríku má
sjá hvernig hinn óbeini, hinn dulbúni
kólóníalismi fer að því að koma sér
fyrir, hvernig hann þróar út í æsar þá
aðferð að nota auðmagnið sjáir' sem
kúgunartæki. Þar sem hin gam’.i ný-
lendustefna var óhugsanleg án beins
valds hafa Bandaríkjamenn upp á
síðkastið mjög sjaldan þurft að beita
opinberu ofbeldi í rómönsku Amer-
íku: auðmagnið starfar fyrir þá. Og
það er reyndar athyglisvert að á þ°i:n
stöðum þar sem vald auðmagnsins
hefur ekki dugað (Guatemala 1954,
Kúba 1961) hafa Bandaríkin einnig
leitazt við að dulbúa vopnað ofbeldi
sitt.
í öðrum hlutum hins „þriðja
heims“ eru aðstæðumar að sjálfsögðu
að ýmsu leyti ólíkar, og ber að hafa
það í huga enda þótt reynt sé að
draga fram hliðstæður. Það er auð-
séð að þjóðir Afríku til dæmis eiga nú
að sumu leyti auðveldari leik á borði
en Suður-Ameríka, einmitt vegna þess
110