Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Side 77

LIST OG KAPÍTALISMI
viS öðru vísi. Ef viS ætluSum aS
halda okkur viS byggingarlag Shake-
speares yrSum viS t. d. aS rekja upp-
haf heimstyrjaldarinnar fyrri til ein-
staklingsbundinnar drottnunargirni
(þ. e. Vilhjálms keisara, sem aftur
mundi stafa af því hvaS hann var
handleggjastuttur). En slíkt væri frá-
leitt. Og í rauninni væri þaS formal-
ismi: meS því væri veriS aS vísa á
bug nýju sjónarmiSi í gjörbreyttum
heimi einungis til aS halda í ákveSiS
byggingarlag. ÞaS er því líka formal-
ismi aS þrengja nýju efni í gömul
form . ..
ÞaS er ljóst aS berjast verSur gegn
sýndarnýjungum á tímum þegar allt
veltur á því aS mannkyniS hreinsi úr
augum sér þann sand, sem í þau hefur
veriS stráS. Hitt er líka jafnljóst, aS
ógerningur er aS snúa aftur til þess
gamla, heldur verSur aS stíga skrefiS
fram til raunverulegrar endurnýjun-
ar. Og hversu geysilegar nýjungar eru
ekki aS gerast allt í kringum okkur.
Á landsvæSum jafn fjölbýlum og
Frakkland og England samanlagt hafa
nýjar stéttir tekiS jörSina og fram-
leiSslutækin í sínar hendur. HiS forna
Kína, sem er á stærS viS brezka
heimsveldiS eins og þaS var „þegar
bezt lét“, stikar nú inn sviS sögunnar
meS nýja félagsstefnu og markmiS o.
s. frv., o. s. frv. — hvernig ætti lista-
maSur aS greina frá öllu þessu meS
úreltri listtækni?“
HiS sósíalíska raunsæi, eSa meS
öSrum orSum díalektísk lúlkun ver-
aldarinnar, gerir ólíkt meiri kröfur
til listamannsins en hinn borgaralegi
heimur hefur gert til sinna lista-
manna. Þvi aS stéttabarátta verka-
lýSsins er jafnframt orSin aS baráttu
tveggja þjóSfélagskerfa og hiS nýja
samfélag þróast í margháttuSum and-
stæSum, sem endurspeglast í lífi og
vitund einstaklingsins. ÞaS er óhjá-
kvæmilegt, aS eitt og annaS uppfylli
ekki þessar kröfur, aS margt mis-
heppnist, aS sumt verSi of ómerkilegt
aS efni til, annaS of einfalt aS formi.
ÞaS er hlutverk gagnrýninnar á ein-
stökum verkum aS fást viS þaS; en í
þessu sambandi þykir mér hlýSa aS
leggja áherzlu á hiS mikilvæga fram-
lag sósíalískra lista og bókmennta.
ÞaS er skylt aS gæta fullrar sanngirni
í dómum um framlag borgaralegra
lista og bókmennta og aS gagnrýna
okkur sjálfa, en viS megum þó ekki
gera þá reginvitleysu aS vanmeta
þann árangur, sem þegar hefur náSst.
Ég er ekki aS ræSa um Gorkí, Maja-
kovskí, Makarenko, Alexej Tolstoj,
Mikhael Sjolokov, Konstantin Fedin
né Sjostakovits ellegar Prokovjev, ég
ætla aS takmarka mig viS aS benda á
framlag þýzka AlþýSulýSveldisins í
bókmenntum og tónlist. Án þess aS
ýkja eSa láta sér sjást yfir vankant-
ana er óhætt aS fullyrSa aS þar er um
auSugan garS aS gresja samanboriS
viS SambandslýSveldiS þýzka! Þar
rekumst viS m. a. á mesta leikrita-
169