Tímarit Máls og menningar - 01.07.1962, Blaðsíða 62

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
vaxandi grasfall, og fleira slíkt, en þó fyrst og fremst hver gildistakmörk slík-
ir hlutir setja gefnum atriðum dæmisins og reiknuðu svari.
Dæmið er ágætt. Það er raunhæft og frjótt, og því má breyta á marga vegu.
(Önnur mynd þess er í TÖLVÍSI BJÖRNS GUNNLAUGSSONAR, handriti í
Landsbókasafninu, síðu 1165 til 1173).
Ekki skrifa ég þó línur þessar vegna ágætis dæmisins, — það er á áberandi
stað í alkunnri bók, og því flestum kunnugt, — heldur vegna þess hve illa
hefur verið með það farið. Sama ranga svarið hefur staðið í svörum bókar-
innar, í útgáfu eftir útgáfu, þótt þar hafi mörgu verið breytt. Mér hafa líka
gefizt tækifæri, að sönnu mjög fá, til þess að athuga hvernig menn reiknuðu
dæmið, þeir sem áður höfðu reiknað það í skóla, og þeir hafa reiknað það
rangt. Enga hugmynd hef ég um hver reiknaði svörin fyrir útgefendur bókar-
innar, né hvernig hann reiknaði, enda skiptir það ekki máli, en dæmin sem ég
þekki eru öll á þennan veg:
„Þegar 7 kýr hafa 10 daga beit á hálfum blettinum, hafa 14 kýr 10 daga
beit á honum öllum. Uppsetningin er því:
Á blettinum er 10 daga beit fyrir 14 kýr,
— - 7 —■ — — x —;
14-10
x =-------; * = 20; Svar: 20 kýr.“
7
Þetta er og svar SVARANNA
Hvað getur valdið slíkri fásinnu?
Dæmið er ætlað 14 ára unglingum eða eldri. Þá hafa þeir hangið yfir þrí-
liðu, — að vísu, vegna sundurgerðar, oft nefndri ýmsum öðrum nöfnum, —
í þrjá vetur, eftir að þeir höfðu nógsamlega numið hana, og varla séð eða
heyrt annan reikning. Dæmin sem þeir hafa dundað við hafa verið vandlega
samin, og „allar tölur gengið vel upp“. Þessi þrotlausa þjálfun magnar óbeit
á reikningi hjá mörgum nemendum, — oft þeim hæfustu, — en öðrum verður
það blindur vani að setja sérhvert dæmi upp í þríliðu, ef 3 tölur, 5 eða 7 eru
gefnar, og láta þá margir tölurnar ráða reikningi (hversu á strik er sett), en
ekki viðfangsefnið. Fáir einir endast, gegnum allt þetta stagl, til þess að taka
reikningsefnum með vakandi athygli.
Rétt er að gera strangari kröfur til kennara en nemenda. En er það samt
252