Tímarit Máls og menningar - 01.07.1962, Blaðsíða 78

Umsagnir um bækur
Konur skriía bréf
Sendibréf 1797—1907.
Finnur Sigmundsson bjó til
prentunar.
Bókfellsútgáfan. Rvík 1961.
Finnur landsbókavörður Sigmundsson
hefur enn bætt einu bindi við bréfasöfn
þau sem hann hefur búið til prentunar, að
þessu sinni úrvali úr bréfum íslenzkra
kvenna, aðallega frá 19. öld. Bréfin eru frá
14 konum; sú elzta þeirra fædd 1738, sú
yngsta 1859; lífsreynsla þeirra nær því yfir
fast að tveimur öldum, enda þótt bréfin séu
ekki skrifuð á nema rúmlega hundrað ára
bili.
Flestar kvennanna sem bréfin hafa skrif-
að eru aldar upp á heimilum embættis-
manna, helmingurinn prestsdætur, aðeins
tvær bændadætur og önnur þeirra alin upp
hjá amtmanni; flestar þeirra voru og giftar
embættismönnum eða verzlunarmönnum.
Með þessu er þó ekki sagt að bréfin séu frá
einhverjum yfirstéttarkonum; íslenzkir
prestar og aðrir minni háttar embættismenn
voru síður en svo alltaf ríkisbubbar, og
kjör þeirra sízt rífari en svonefndra betri
bænda. En ætterni þessara kvenna og upp-
eldi hefur þó sjálfsagt ráðið nokkru um að
bréfaskriftir hafa verið þeim tamari en
mörgum kynsystrum þeirra, að minnsta
kosti á fyrri hluta þess tímabils sem hér er
um að ræða.
Um hvað skrifa nú þessar konur? Það
eru yfirleitt ekki stórmál, oftast snúast bréf-
in um einkamál bréfritaranna sjálfra og
vandamanna þeirra, heimilishagi og fréttir
úr nágrenninu. En oft liggur löng saga að
baki fárra orða, og í býsna mörgum bréf-
anna birtast furðu skýrir drættir í svip bréf-
ritaranna. Og í þessum fréttabréfum, sem
oft eru svo smávægileg við fyrstu sýn, leyn-
ist ósjaldan margvísleg menningarsöguleg
og mannleg vitneskja sem árangurslaust
væri að leita að í hátíðlegri heimildum. Um
stjómmál og önnur þjóðmál sem efst voru á
baugi á dögum bréfritara er sjaldan rætt í
þessum bréfum, konumar virðast ekki hafa
talið þau í sínum verkahring. Þó fáum við í
bréfum Láru Bjarnason til Torfhildar Hólm
merkilega lýsingu á hugarfari konu sem er
ákveðin í að komast til Ameríku eins fljótt
og hægt er, en bréf hennar eru skrifuð á því
fjögra ára bili sem hún dvaldist á Seyðis-
firði með manni sínum, séra Jóni Bjama-
syni, eftir að þau höfðu verið nokkur ár í
Ameríku. Lýsing Láru á ástandinu á íslandi
á árunum 1880—83 er í meira lagi ófögur,
enda er ljóst að hún hefur með öllu misst
trúna á að líft muni verða á þessu landi
fyrst um sinn. Það er óneitanlega fróðlegt
að sjá svo hreinræktaðan vitnisburð um
hugarfar sem vafalaust hefur verið nokkuð
algengt meðal vesturfara um þetta leyti,
ekki sízt þar sem ekki þarf að efast um ein-
lægni bréfritara, og röksemdir hennar eru
að minnsta kosti skiljanlegar, þó að við
mundum ekki vilja fallast á þær ályktanir
sem hún dregur af þeim. Lára var sú eina
268