Tímarit Máls og menningar - 01.07.1962, Blaðsíða 65

HELGA NOWAK
Albert John Luthuli - guðsmaðurinn óhlýðni
„Að hugsa sér,
að heimspekingar þeirra
skyldu hafa reynt
að kenna þeim siðsemi.
Þessi villti kynstofn
þoldi það ekki.“
Aimé Césaire.
Svo segir hið antilliska negraskáld í
kvæði um Evrópumenn.
Hann hefur ekki rétt fyrir sér. — Var það
ekki ein perlan á endalausri siðsemisháls-
festi Evrópu að veita til dæmis svörtum
stjórnmálamanni friðarverðlaun Nobels í
fyrra?
Þegar friðarsinnarnir miklu í Ósló veittu
Suður-Afríkumanninum A. J. Luthuli frið-
arverðlaun Nobels, var umheimurinn ekki
aðeins minntur á nafn hans, augu almenn-
ings beindust einnig að landi hnútasvip-
unnar.
Mahatma Gandhi — lærisveinn Leo Tol-
stojs hins friðsama — eyddi 23 árum ævi
sinnar (1893—1916) í Suður-Afríku, hlaut
þar pólitíska eldskím sína um síðustu alda-
mót.
Óþreytandi barátta Gandhis fyrir mann-
réttindum og jafnrétti þeirra 400 þúsund
Indverja, sem lifðu í Suður-Afríku (á ár-
unum eftir 1860 ferðuðust verkamannaveið-
arar vítt um Indland til að útvega suður-
afrískum framkvæmdamönnum ódýrt vinnu-
afl; indverska þjóðarbrotið í Suður-Afríku
sýnir, að þessir menn höfðu erindi sem erf-
iði), lagði grundvöllinn að „óvirkri" mót-
spyrnuhreyfingu, sem fram að þessu hefur
breiðzt út meðal allra „litaðra" hópa: Ind-
verja, blökkumanna, kynblendinga.
f þessari hreyfingu hinnar óvirku mót-
spyrnu, hinnar borgaralegu óhlýðni, er aft-
ur kominn persónuleiki fram á sviðið: Al-
bert John Luthuli, 62ja ára forseti ANC
(African National Congress, Afríski þjóð-
þingsflokkurinn).
Þessi fjöldasamtök voru stofnuð 1912, 8
árum eftir að „Indverski Þjóðþingsflokkur-
inn í Natal“ (Natal India Congress) sá
dagsins ljós. Félagatalan hefur vaxið úr
5000 í rúml. hálfa milljón. í dag verða hinir
hvítu afrisku þjóðernissinnar, ekki síður
en hin hvíta, frjálslyndari stjórnarandstaða,
að viðurkenna, að ANC, sem hefur algjört
kynþáttajafnrétti að aðalkröfu, er stærstu
og áhrifamestu samtök blökkumanna.
A. J. Luthuli — oft nefndur hinn svarti
Gandhi — sonur trúboðstúlks, fæddist árið
1899 í þorpinu Groutville í grennd við Dur-
ban. í vöggu stóð honum kristnin nær en
þjóðtrú landsins, skurðgoðadýrkun og forn-
ir siðir; honum reyndist síðar ekki svo erf-
itt að stíga skrefið yfir til félagslegrar íhug-
unar.
í amerískum trúboðsskóla ólst hann upp
255