Tímarit Máls og menningar - 01.07.1962, Blaðsíða 75

ERLEND TÍMARIT
stjóm og hagkerfi viS sundurgreiningu sína
á vandamálum, sem snerta gildislögmáliS
og hlutverk þess viS mismunandi skipan
efnahagsmála í sósíalísku þjóSfélagi. Einn
kafli bókarinnar er sérstaklega helgaSur
þessu efni. Þótt Brus telji gildislögmáliS
hafa miklu hlutverki aS gegna, er hann
ósammála þeim hagfræSingum, sem, finnst
þaS læknisdómur viS öllum meinsemdum
efnahagslífsins og hiS eina tæki til aS koma
fjármálunum í fastar skorSur. Hann leitar
þeirrar lausnar, sem fræSilega séS gæti
tryggt hámarksnýtingu hinna jákvæSari
hliSa gildislögmálsins og girt um leiS fyrir
neikvæSi þess. Hann setur síSan fram skil-
greiningu sína á því, hvaSa kröfur sigur-
verk sósíalísks hagkerfis ætti aS uppfylla,
en þaS sigurverk „ætti aS vera ráSandi um
öll efnahagsleg samskipti út fyrir ramma
gildislögmálsins, en viShalda eigi aS síSur
skilyrSunum fyrir virkni gildislögmálsins,
svo fremi aS þaS stjórni hlutföllunum í fé-
lagslegri verkaskiptingu vinnunnar á hlut-
lægan hátt“.
Höfundur hefur þetta aS forsendu, er
hann hugsar sér tvenns konar hagstjóm á
sósíalískum þjóSarbúskap: hagstjóm aS
ofan og dreifSa hagstjórn. (ÞaS skal tekiS
fram, aS Brus neitar því eindregiS, aS ævin-
lega sé til staSar mótsetning milli áætlunar-
búskapar og vöm- og peningamarkaSar). í
samhengi viS þessi tilbúnu form hagstjóm-
arinnar fjailar höfundurinn um fjölda
grundvallaratriSa í hagfræSinni: tengslin
milli áætlunarbúskapar og markaSskerfis,
þar meS hagnýtingu markaSarins í þágu
áætlunarbúskapar; hlutverk og umfang
gildislögmálsins; tengslin milli gildislög-
málsins og hinna ýmsu forma vöru- og pen-
ingamarkaSarins; fjárfestingu; hlutverk
gjaldmiSilsins; réttindi neytandans; og þar
fram eftir götunum.
AS hyggju Bms em eftirfarandi höfuS-
einkenni á hagstjórn aS ofan í hreinni
mynd, en hún hefur meS vissum tilbrigSum
veriS eina starfsform félagslega rekins
þjóSarbúskapar allt fram á síSustu tíma:
— allar efnahagslegar ákvarSanir (nema
einstaklingsbundiS val á sviSi neyzlu og at-
vinnu) koma ofan aS, þ. e. frá ríkisvaldinu;
— efnahagsáætlanir em allar stígandi,
þannig aS hvert áætlunarsviSiS er yfir öSru
og spannar æ víSar, og í samræmi viS þaS
er tengslakerfiS milli einstakra eininga
efnahagslífsins;
— ákvarSanir fara ofan aS og niSur á viS
í formi tilskipana (þannig er áætlunin raun-
hæfS);
— náttúrulegar magnseiningar eru ráS-
andi í hagfræSilegum útreikningum og áætl-
anagerSum;
— í tengslakerfinu milli efnahagseininga
ríkisins eru peningar ekki virkir heldur þol-
andi.
Eftir aS hafa lýst sögulegum forsendum
þess, hversu mjög dró aS sammiSjun í hinni
sósíalísku hagskipan, setur Brus fram þaS
álit, aS hún hafi haft tvímælalausa kosti til
þess aS leysa þaS brýna verkefni aS gera
róttækar efnahagslegar umbreytingar meS
öflugri iSnvæSingu. Alveg sér á parti er
þaS, aS hve miklu leyti þessi ýtrasta sam-
miSjun var óhjákvæmilegur fylginautur
stjómarhátta þeirra, sem kenndir eru viS
„persónudýrkun", til þess aS enginn móSg-
ist. Höfundur gagnrýnir hagstjórn aS ofan
og finnur henni þessar meginávirSingar:
— framleiSslan aSlagast treglega þörf-
um neytandans, og afurSirnar eru lélegar aS
gæSum;
— umframkostnaSur viS aS koma áætl-
ununum í framkvæmd, sem stafar af of mik-
illi efniseySslu á einingu og rangri verka-
skiptingu milli fyrirtækja meS tilliti til
framleiSslukostnaSar;
— of mikil hlutdeild nýrrar f járfestingar
í aukningu framleiSslunnar, og aS auki
ófullnægjandi nýting þeirrar framleiSslu-
265