Tímarit Máls og menningar - 01.07.1962, Blaðsíða 73

ERLEND TÍMARIT
gera sér grein fyrir hinum ófrýnilegu stað-
reyndum, aff neyta allra krafta til að snúa
mönnum burt frá hatri og eyffingu, aff vekja
mönnum svo einbeittan vilja til að forða
landi okkar og heiminum öllum frá til-
gangslausri eyffingu, að hann sigri þrjózku-
fullt stolt illgjarnra ríkisstjórna og lofi okk-
ur að anda að okkur í friði loftinu óspilltu
af tilbúnu eitri. Þetta er mikið hlutverk. En
meff einbeitni og þrótti getum við leyst það
af hendi. Enn erum við tiltölulega fá, en
skynsemi og miskunn og lífsvon ókominna
kynslóða er okkar megin. Við getum sigrað
og við verðum að sigra.“
EFNAHAGSLEGT SIGURVERK SÓSÍALISMANS
Ejtirjarandi grein birtist í Polish Perspectives, febrúarhejtinu. Höfundur
hennar nejnist Jan Jaroslawki. Wlodzimiers Brus er forseti hagfrœðideild-
ar háskólans í Varsjá og einn af helztu ráðgjöfum pðlsku ríkisstjórnarinnar
í verðlagsmálum. Hann hefur ritað allmargar bœkur um marxistíska heim-
speki og hagfrœði og samband heimspeki og hagfrœði.
AÐ er merkilegt, hve mikill munur er á
þeirri vísindalegu gerhygli, sem marx-
ísk hagfræði helgar annars vegar auðvalds-
skipulagi og hins vegar sósíalísku hagkerfi.
Karl Marx sýndi fram á það í kenningum
sínum, hversu hagkerfi félagslegrar fram-
leiðslu og félagslegra vöruskipta leysir
óhjákvæmilega kapítalíska búskaparhætti
af hólmi. í þeirri röksemdafærslu voru hag-
fræðikenningarnar hinar fullkomnustu. En
Marx var sem kunnugt er tregur til að taka
vandamál „framtíðarþjóðfélagsins" fræði-
lega til meðferðar (sama afstaða og affrir
miklir fræðimenn vísindalegs sósíalisma
hafa tekið). Þetta olli því, að hagkenningar
um sósíalískan þjóðarbúskap voru í raun-
inni óskaptar, er fyrsta sósíalíska ríkið
komst á laggimar. Sósíalistar voru yfirleitt
á einu máli um það, að allir megindrættir í
búskaparrekstri framtíðarþjóðfélagsins
mundu verða þveröfugir við það, sem gerist
í kapítalismanum (almenningseign í stað
einkaeignar, áætlunarsemi í stað efnahags-
legs stjórnleysis, óslitin framvinda í stað
hagsveiflna og kreppna, bein úthlutun fram-
leiddra afurða í stað peninga og vöru-
kerfis). Á sama hátt hugðu þeir, að hag-
fræði sósíalismans mundi verða algjör and-
stæða marxískra hagkenninga um auðvalds-
kerfið. Jafn ágætur fræðimaður sósíalism-
ans og Rósa Lúxembúrg gekk svo langt að
halda, að í sósíalísku samfélagi, þar sem
stjómað er samkvæmt skynsamlega útbú-
inni áætlun, muni ekki verða neinn hlutlæg-
ur grundvöllur fyrir tilvem pólitískra vís-
inda. „Hlutverk pólitískrar hagfræði sem
vísinda," segir hún, „mun taka enda, er hið
losaralega kapítalíska efnahagskerfi hefur
hopað fyrir efnahagskerfi áætlunarbúskap-
ar, vitrænt skipulögðu og stjómuðu af öllu
starfandi fólki. Sigur nútíma verkalýðsstétt-
ar mun hafa í för með sér endalok pólitískr-
ar hagfræði sem vísinda." (Inngangur að
Pólitískri hagfrœði).
Álitið var, að hagkenning sósíalismans
skapaðist einna helzt þannig, að fengin
reynsla myndi smátt og smátt reka hana
saman. Enginn gætti að því, hvort sósíal-
263