Tímarit Máls og menningar - 01.07.1962, Page 70

Erlend tímarit
BERTRAND RUSSEL NÍRÆÐUR
Hér er þýdd, og nokkuð stytt, grein eftir brezka þingmanninn Emrys Hughes
um Bertrand Russel, en hann varð nírœður 18. maí síðastliðinn. Greinin
birtist í New Times.
AÐ var á fundi í Lundúnum snemma árs
1916 að ég heyrði í fyrsta skipti til
Bertrands Russels.
Til fundarins var boðað til að andmæla
styrjöld og herskyldu á þeim tíma þegar
stríðsæsingin var í hámarki og fundum
þeirra sem andvígir voru stríði var oft
sundrað af þeim föðurlandselskandi skríl
sem kveikti í ástríðum sínum við loga þjóð-
rembingsblaðanna.
Bertrand Russel, sem hafði haft dirfsku
til að baka sér óvinsældir með því að mót-
mæla stríðinu, var einn helzti ræðumaður-
inn. Þegar hann hóf ræðu sína mátti heyra
hávaðann í mannfjöldanum fyrir utan sem
var að reyna að brjótast inn. Þegar Russel
var hálfnaður með ræðuna brustu glugga-
rúðurnar og steinar flugu inn í salinn. En
ræðumaður hélt áfram eins og ekkert
væri...
Hann, hafði þegar getið sér orð sem
fræðimaður og stærðfræðingur, en bækling-
ar þeir, bækur og ræður þar sem hann barð-
ist gegn stríðinu, öfluðu honum meiri
frægðar, og honum var bannað að tala á
fundum í sumum iðnaðarhéruðum, þar sem
verkamenn voru óánægðir og andvígir stríð-
inu.
í fyrri heimsstyrjöldinni stuðlaði Bert-
rand Russel að skipulagningu hreyfingar-
innar sem barðist gegn herskyldu. Af þeim
sökum var honum vikið úr kennarastóli í
Cambridge-háskóla, þar sem hann hafði
kennt stærðfræði og heimspeki. Hann var
einnig dæmdur í sex mánaða fangelsi sam-
kvæmt lögunum um vernd konungdómsins.
I grein sem hann hafði skrifað í The Tri-
bunal stóð þetta:
„Ef friður kemst ekki á innan skamms
mun öll Evrópa svelta ... Menn munu berj-
ast um nauðþurftir sínar. Hvort sem amer-
ísku herfylkingarnar, sem munu þá hafa
setzt að í Frakklandi og Englandi, bera
sigurorð af Þjóðverjum, þá verða þær þess
sjálfsagt umkomnar að skjóta verkfalls-
mönnum skelk í bringu, enda er ameríski
herinn vanur því starfi heima hjá sér.
Ég held því ekki fram að ríkisstjómin
hafi þetta í huga. Allt bendir til þess að
hún hafi ekkert í huga og lifi frá degi til
dags í sælli fáfræði og tilfinningavaðli.“
Bertrand Russel var sonarsonur jarlsins
af Russel, frægs brezks stjórnmálamanns,
og honum var heimilað að afplána sekt sína
í hinni svokölluðu fyrstu deild. Þar hafði
hann ekkert samneyti við aðra fanga og var
leyft að hafa penna og blek og pappír, bæk-
ur sínar og föt.
260