Tímarit Máls og menningar - 01.11.1980, Side 11

Adrepur
Því þröngsýnni sem kjarahyggja verkalýðshreyfmgarinnar hefur orðið, því
meira svigrúm hefur skapast fyrir „ópólitíska“ verkalýðsforingja, þ. e. a. s. fólk
sem aðhyllist ríkjandi skipulag í öllum meginatriðum og lítur á það sem
höfuðhlutverk sitt að verja kjör umbjóðenda sinna innan þeirra marka sem
þrístirnið atvinnurekendur-ríkisvald-verkalýðshreyfmg hefur komið sér saman
um og miðast við „þjóðarhag" og „fjárhagsstöðu atvinnuveganna“, fólk sem er
ekki að flaskja málin með smámunum einsog arðráni, skipulagi og stjómun
framleiðslunnar, pólitískum völdum, jöfnuði, jafnrétti og inntaki daglegs lífs,
fólk sem lítur á sjálft sig sem eðlilega hlekki í eðlilegri yfirsátaröð, jafnframt því
sem það á stöðu sína og lífsréttlætingu undir því að ekki sé hróflað við status
quo. Þetta fólk getur verið í öllum flokkum; svokallaðir verkalýðsflokkar eru
fyrir löngu komnir svo í bland við skrifræðislegan kapítalisma að þeir geta
hikstalaust flaggað verkalýðsforkólfum af þessu tagi og gera það óspart. Hefð-
bundin skifting í hægri og vinstri á ekki við um þetta fólk, til þess á það of
mikið sameiginlegt. Ótrygg staða þess í yfirsátaröðinni virðist m. a. móta
hugmyndir þess á nokkuð einn veg. Það lítur á umbjóðendur sína á svipaðan
hátt og Albert á Jón og Gunnu, smælingja sem eiga í vök að verjast og sjálfsagt
er að vera góður við og hjálpa; það getur jafnvel borgað sig. Umfram allt er það
óhugsandi að fjöldinn geti stjórnað sér sjálfur. Honum verður að leiðbeina,
hann verður að leiða, því hann veit ekki hvað honum er fyrir bestu.
Auðvitað væri engin smælingjapólitík til ef ekki væri nóg af fólki sem lítur á
sig og sættir sig við að vera smælingjar. Ef allir Jónarnir og allar Gunnurnar
væru ekki eins þjökuð af vanmáttarkennd, hlýðni og þrælsótta og raun ber vitni,
þá hefðu þau með sér eitthvert það skipulag sem gerði þeim kleift að greiða götu
sína sjálf án allrar hjálpar Alberts Guðmundssonar. Þá þyrftu þau ekki heldur á
að halda rándýru og forheimskandi skrifstofubákni til að hugsa fyrir sig og
flækja sín einföldustu mál. Þá hættu þau að vera smælingjar.
Skifting samfélagsins í stjórnendur og hina stýrðu er ekki og getur ekki verið
brýnt hagsmunamál fjöldans (jafnvel þótt langvarandi undirgefni geti orðið að
sálrænni nauðsyn); þessi skifting bitnar augljóslega á honum og hann verður
því ósáttari við valdaleysi sem hann upplifir sterkar tilgangsleysi vinnunnar,
fáránleika neyslunnar og tómleikann í einkalífinu og samskiftum sínum við
annað fólk, semsé sína firrtu tilveru. Á meðan hann finnur leið útúr ríkjandi
fyrirkomulagi styður hann það óbeint með þolandahætti og sinnuleysi. Hið
sama verður ekki sagt um hina. Þeir hafa allan hag af því aö viðhalda þessu
fyrirkomulagi, festa sjálfa sig í sessi sem valdastétt og forréttindahóp — og gera
það líka.
265