Tímarit Máls og menningar - 01.11.1980, Síða 168

Tímarit Má/s og mminingar
um hafa líka flestir byrjað d þvi að kynna
sér ritgerð Þórs.
Það er brýnt að hafa i huga takmarkanir
þessa verks þvi að bókin er hvorki tæm-
andi né endanlegur sannleikur eins og
vmsir hægri menn virðast halda ef dæma
má af blaðaskrifum eftir að bókin kom út.
Eða eins og Þór segir i formála bókarinn-
ar: „Þetta rit er aöeins samandreginn
fróðleikur um nokkra efnisþætti unnið
upp úr takmörkuðum heimildum . . .
Ritið er hugsað sem smáframlag til sögu
kommúnistahreyfingar á Islandi, sögu,
sem enn er óskrifuð." Ennfremur að
heimildaforðinn (prentaðar heimildir og
samtöl viö menn sem gegndu trúnaöar-
störfum í KFI) „dugi skammt til að skrá
sögu stjórnmálaflokks, svo að viðhlítandi
sé."
Ritgerð Þórs skiptist i 7 meginkafla auk
niðurlagskafla. Þá eru i viðbæti birt úrslit
Alþingis- og bæjarstjórnarkosninga, lög
KFÍ. félagatal Áhugaliðs Alþýðu frá des-
ember 1921 og sýnishorn af sjálfsgagnrýni
sem einn af félögum flokksins skrifaði i
Verklýðsblaðið.
I fyrsta kafla er fjallað um upphaf
kommúnistahrevfingarinnar fram til
1930. Sú umf|öllun styðst ekki við frum-
heimildir nema að afar takmörkuðu leyti
og er allgloppótt. Síðan 1970 hafa ýmsir
grúskað i slikum heimildum. Sumt af þvi
hefur verið birt en annað er litt aðgengi-
legt öðrum en þeim sem hafa tök á að fara
á Háskólabókasafn i eigin persónu en þar
eru prófritgeröir stúdenta geymdar. Þór
nefnir þessar ritgerðir gjarna i neðanmáls-
greinum og er það mjög gott.
I öðrum kafla skýrir Þór, að mínu viti
skynsamlega, hvers vegna kommúnistar
stofnuðu flokk 1930 en hvorki 1928 né
1926. Hann telur að það hafi verið vegna
þess að kommúnistar höfðu starfsfrið í
Alþýðuflokknum til ársloka 1930. Þá
höfðu þeir einnig tryggt sér bakhjarl í
verkalýðshrevfingunni sem er forsenda
fyrir því að kommúnistaflokkur geti risið
undir nafni og verið raunverulegt
forystuafl verkalýðsins. Nokkur flýtir
viröist þó hafa verið á stofnun flokksins
og er óljóst hver áhrif sá flýtir hafði á
flokkinn til frambúðar. Þá var skömmu
fyrir stofnunina ágreiningur um hvort
stofna ætti flokk eða almenna vinstri
sósíalistahreyfingu ef marka má tilvitnun i
tyrirlestur sem Brvnjólfur Bjarnason flutti
1938 og birt er á bls. 23 og aftur á bls. 86 í
bók Þórs. Um þetta var deilt á ráðstefnu i
febrúar 1929. Helsti talsmaður þess að
stofna ekki flokk heldur almenna vinstri
sósíalistahreyfingu var tilvitnuninni sam-
kvæmt Einar Olgeirsson. Þór hættir um-
fjöllun sinni 1934 og svarar þvi ekki þeirri
spurningu sem gerist áleitin, hvort tengsl
séu á milli þessarar skoðunar og þess að
flokkurinn var lagður niður 1938. Von-
andi verður einhver til þess að freista þess
að finna svar við þeirri spurningu.
I þriðja kafla bókarinnar fjallar Þór um
„hliðarsamtökin" sem hann nefnir svo.
Þessi hliðarsamtök voru (og eru) sam-
fvlkingar, ætlaðar til eflingar baráttunni á
ákveðnum sviðum. I þeim starfaði fólk
saman án tillits til flokksbanda. Með þessu
móti gat fleira fólk orðið virkt i þjóðfé-
lagslegri baráttu en það sem var flokks-
bundið í stjórnmálasamtökum. Verkalýðs-
félögin eru mikilvægustu samfylkingarnar
og þess vegna lögðu kommúnistar svo
mikla áherslu á að slita skipulagsbundnu
422