Tímarit Máls og menningar - 01.09.1989, Síða 108

Tímarit Máls og menningar
stendur: „Okkur voru sköpuð þungbær örlög. Aðeins göfgi föður míns og
ástríki móður minnar komu í veg fyrir að líf okkar myrkvaðist alveg. Sem
sagt, kæri Walter - ekkert í ætt við friðsælt borgaraheimili."
Nelly lifði tvöföldu lífi. Hún var ástrík dóttir sem annaðist sjúkan föður
sinn allt þar til hann lést 1933. Og hún elskaði ástvin sinn á laun. Hún
samdi hefðbundnar helgisögur og meinlausar ballöður og orti ljóð um for-
boðna ást sína. Árið 1921 kom út í Berlín bókin „Helgisögur og frásagnir“.
I nóvember sama ár sendi hún Selmu Lagerlöf eintak af bókinni en hún
dáði Selmu eftir að hafa lesið Gösta Berlingssögu 15 ára gömul. Þetta varð
til þess að þær stöllur tóku að skrifast á. Síðar meir áttu þessi kynni eftir að
koma Nelly Sachs til góða.
Eftir lát föðurins flytja Nelly og móðir hennar í leiguhúsnæði sem fjöl-
skyldan átti við Lessingstrasse í Berlín. Nelly annast nú fjármál mæðgn-
anna og sér jafnframt um leiguhúsnæðið. Hún kynnist Helenu Herrmann,
konu germanistans og leikhúsmannsins Max Herrmann, sem kemur henni í
kynni við bókmenntakonur er hafa stofnað leshring um síðrómantíska
skáldið Stefan George. Tvær nánustu vinkonur hennar, þær Vera Lach-
mann og Gudrun Harlan, eru einnig í leshringnum. Og öðru hvoru birtast
ljóð eftir hana í dagblöðum Weimar-lýðveldisins svo sem í „Vossische
Zeitung" og í „Berliner Tageblatt“. Það spyrst fljótlega út að þarna sé
komið fram gott ljóðskáld. En Nelly Sachs er gyðingur. Einn góðan veður-
dag kemur að því að það varðar við lög að birta skrif gyðinga á prenti.
Nýr leigjandi flytur inn í húsið við Lessingstrasse; Paul Hoffmann til-
vonandi yfirmaður fangabúðanna við Majdanek. Hann kúgar mæðgurnar
með sífelldum hótunum þannig að þær lifa í stöðugum ótta um afdrif sín.
Nelly tekur að íhuga að flýja en það er allt annað en auðvelt að komast
burt úr landi böðlanna. Stríðið er skollið á og það land sem taka vill við
landflótta gyðingum fyrirfinnst ekki lengur. Gudrun Harlan gerir sér ferð
til Svíþjóðar til að biðja Selmu Lagerlöf um aðstoð. Hún er aríi og kemst
því óáreitt úr landi en verður að selja húsgögnin úr íbúð sinni til að eiga
fyrir ferðinni. Nasistarnir hafa tekið allar eigur Nelly Sachs og móður
hennar lögtaki. Slíkar aðgerðir nefna þeir „Arisierung". Gudrun Harlan
nær tali af Selmu Lagerlöf en fyrst í stað virðist fundur þeirra ekki ætla að
bera mikinn árangur. Það er ekki fyrr en konungsbróðirinn Eugen ljær
málinu stuðning sinn að það tekst að útvega vegabréfsáritun til bráða-
birgða. Ætlunin var sú að mæðgurnar gerðu aðeins stuttan stans í Svíþjóð
en héldu síðan til Bandaríkjanna.
Sænska ríkið krafðist tryggingar upp á 200 sænskar krónur. Nelly og
móður hennar var hins vegar óheimilt að taka með sér meira en 10 þýsk
mörk. Þetta bjargaðist þó á endanum því gyðingasamtökin í Stokkhólmi og
370