Tímarit Máls og menningar - 01.09.1989, Page 110

Tímarit Máls og mertningar
flytja ljóð hennar eru jafnvel sakaðir um kommúnistaáróður. Þegar lítur út
fyrir að þriðju umsókinni verði hafnað leggur Nelly árar í bát. „Æ mínir
kæru, úr því þið viljið ekki hafa mig skuluð þið bara láta það eiga sig. Þann
skamma tíma sem ég á eftir get ég lifað án þess að vera þegn í einhverju
ríki.“
Þá vill það til að efnaður iðnrekandi, sem dáði skáldgáfu Nellyar Sachs,
býðst til að ganga í ábyrgð fyrir hana og fyrir vikið öðlast hún þegnrétt í
Svíaríki árið 1952. Nelly hafði þá þegar getið sér orð fyrir þýðingar á
sænskum ljóðum og hlotið opinberlega þakkir fyrir „framlag til menningar
og lista“. Samt fást bækur hennar ekki gefnar út í Vestur-Þýskalandi.
„Gyðingur sem yrkir á þýsku á sér ekki viðreisnar von“ segir hún ein-
hverju sinni.
„Bannfæringunni“ er fyrst aflétt 1957 en þá birtir rithöfundurinn Alfred
Andersch fjögur Ijóð eftir hana í bókmenntatímaritinu „Texti og tákn“.
Nýja skáldakynslóðin í Vestur-Þýskalandi uppgötvar þarna óþekkt skáld.
Paul Celan skrifar bréf til hennar frá París. Hann er heillaður af ljóðum
skáldkonunnar og birtir nokkur þeirra í alþjóðlega bókmenntatímaritinu
„Bottege Oscure“ sem kom út í Róm. Meðal þeirra sem stóðu að þessu
tímariti var skáldið Ingeborg Bachmann. Einnig hún hrífst af fágaðri ljóð-
list Nellyar Sachs.
En það er ekki fyrr en Hans Magnus Enzenberger tekur að kynna ljóð
hennar að síðustu hindruninni er rutt úr vegi. Arið 1959 kemur út í Vestur-
Þýskalandi ljóðabókin „Flótti og umbreyting". Og 1960 er henni boðið að
koma til Meersburg að taka á móti Droste-bókmenntaverðlaununum.
Þegar hér komið sögu er Nelly Sachs orðin 70 ára gömul og hefur lifað
20 ár í útlegð. Tuttugu ár í einsemd og sárri fátækt. Og nú þegar skáld-
frægðin blasir við, með heiðurslaunum, heimsóknum og heillaskeytum,
sækir fortíðin að henni. Þann 10. maí 1960, rétt áður en hún leggur af stað
til Meersburg, skrifar hún full örvæntingar til vinkonu sinnar Ilse Perga-
ment: „Ibúðin mín var símskeytamiðstöð með morssendingum og allskyns
laumuspili. Eg hef lofað að þegja yfir þessu og ætla mér að gera það. En
mér er farið að líða svo illa í þessari íbúð að ég get ekki búið þar stundinni
lengur." Hún býr enn í húsi frá Warburgstofnuninni en nú í heldur stærri
og bjartari íbúð. Hún er þess fullviss að nýnasistar hafi hreiðrað um sig á
hæðinni fyrir ofan og að þeir leggi sig í einelti. Samt heldur hún til Meers-
burg. Og það er í fyrsta sinn sem hún kemur til Þýskalands eftir flóttann.
Þegar hún kemur aftur til Svíþjóðar er hún lögð inn á geðsjúkrahús og
síðan flutt á taugalækningahælið Beckomberga þar sem hún þjáist af hrylli-
legum ofskynjunum. Henni er haldið þar í tvö ár og er kvalin með raflost-
um. Þetta var áður en hin gagnrýna geðlæknisfræði þeirra Laing og Coop-
372