Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Page 74

Ég heiti ísbjörg ég er Ijón eftir Vigdísi
Grímsdóttur er eins og bók Einars erfið
bók fyrir mann að lesa, hún er óþægileg
að horfast í augu við, hún krefst einhvers
af manni sem erfitt er að uppfylla. En
meðan stíll Einars rennur lygn og
áreynslulaus áfram er stíll Vigdísar fullur
af greinaskilum, þögnum, þrátekningum.
Sífellt er staldrað við merkingu og sveim-
að í kringum hana með tilbrigðum, eins
og aðalmerkingum, eða denótasjónum,
orðanna sé ekki fyllilega treyst. Líkingar
eru særðar fram og þær eru kaldar og
nístandi eins og titill bókarinnar. Setning-
ar eru höggnar, stuttar og hvassar eins og
sverðalög:
Orð mín eru ómarkviss. Orð mín eru
markviss. Þau eru álagaorð í þögninni.
Þögn minni sem þú rýfur ekki. Þögn-
inni sem ég fyrirskipa. Þögn þín er líf
mitt. Líf mitt er þín þögn. Þau dansa
saman. Tær þeirra snerta gólfið. Það
glymur í hælunum þegar þeir skella
niður. Lærin og mjaðmimar hreyfast
taktbundið eftir hljómi þagnarinnar.
Og lífsins. Við dönsum. Hönd í hönd
dönsum við og öndum. Öndum og
dönsum. Orð mín rjúfa dansinn. (Bls.
34)
Þessi ómarkvissu markvissu orð: þau
verða stundum dálítið mörg og þegar
þannig háttar verður dans þagnar okkar
lesenda við líf sögumanns dálítið skrykkj-
óttur. Dálítið skringilegur, rétt eins og
þessi mynd af dansi þagnar og frásagnar.
Og þegar þessi dans upphefst og rýfur
frásögnina myndu orðin í klassískum
módernískum texta (eins og dæmi eru um
í Náttvígum Thors Vilhjálmssonar) vera
frábærlega skáldleg og fullkomlega sjálf-
stæð músík, svo maður svifi með í orða-
dansi, ringlaður og hrifinn. Allir punkt-
amir í þessari málsgrein, þetta stakkató
— allar setningamar sem eru eins og að
byrja upp á nýtt í sífellu, þetta kemur í veg
fyrir samfelldan líðandi dans. Þvert á móti
er þetta eins og maður sé leiddur út á gólf
af mjög einbeittum dansfélaga en mjög
óákveðnum (markvissum ómarkvissum)
— það er eins og maður byrji að dansa við
hann og fylgja hans stjórn, en hann sé
alltaf að byrja upp á nýtt á nýju spori sem
maður þarf að fylgja — þó takturinn sé sá
sami alltaf.
Höfundur vill sefja lesandann og rugla
um leið í ríminu. Þetta er sefjun með
valdboði.
Ég er eiturálfur og máttur minn yfir þér
felst í orðunum. Þau em sproti minn og
galdur. Orð mín eru það eina sem ég á
núna fyrir utan þá menn sem ég hef
eignað mér. Þá á ég alltaf. (33-4).
Þetta er eins og dáleiðsla: Dáleiðandinn
þrástagast á því að hann hafi vald á þeim
sem falla skal í dá, þar til það tekst. Eða
tekst ekki. Og þá virkar dáleiðandinn bara
steigurlátur.
Lesandinn lendir sem sé í „hafsjó af
orðum“, í sporum lögfræðingsins sem er
venjulegur ágætisnáungi, mót vilja sínum
er hann dreginn á tálar með magnaðri
sögu. Svo maður tali eins og prestur:
Kaldaljós snerist um það hvernig hið
góða sigrar í manninum, hvemig mun-
aðarlaus drengur kemst af með því að
varðveita eitthvað úr bemsku sinni sem er
hreint og óspillt, til þess síðan að farast í
flóði eigin gæsku. Nýja bókin er um hinn
möguleikann, þar er dæminu snúið við.
Faðir helgar sér dóttur sína með einhverj-
um óljósum hætti en svívirðilegum, farg-
72
TMM 1990:1