Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Side 75

ar sér fljótlega eftir það og hún lifir lífi
sínu síðan til þess að uppfylla hans vænt-
anlegu óskir og til að hjálpa móður sinni
að snúa aftur til lífsins úr þunglyndi. Hún
varðveitir eitthvað úr bernsku sinni sem
er spillt og óhreint. Hún lendir hjá móður-
systur sinni og hennar fólki sem er gott
fólk og hún þolir ekki þess vegna. Frændi
hennar litli vill vera henni góður og hún
bítur hann af sér, þar til að lokum hún
forfærir hann, kemur honum til manns í
fallega skrifaðri senu — helgar sér hann
um alla eilífð til þess svo að verða aldrei
hans. Svo fer hún í vændi. Hún notar
líkama sinn sem tæki, helgar sér menn og
hirðir af þeim peningana og heldur svo
áfram, og á mann leitar sú spuming hvor
sé niðurlægður í þess háttar kaupskap,
kúnninn eða seljandinn. Þetta vald snýst
gegn henni þegar einn kúnninn fær hana
til að koma aftur og aftur til sín því þá
öðlast hann með neyð sinni smám saman
vald á sál hennar, hún fyrirlítur hann inni-
lega en getur ekki slitið sig frá honum,
hún virðist háð eigin óbeit, háð þessu
valdi á mannfýlunni, sem öðlast fyrir vik-
ið vald á henni. Sambandinu lyktar með
því að hún stingur hann til ólífis í senu
sem er einhvern veginn undarlega meló-
dramatísk og á skjön. Eins og úr einhverri
bíómynd. Móðirin kemst aftur til lífsins
með því meðal annars að kynnast nýjum
og ágætum manni. Hann reynist lögfræð-
ingurinn og hlustandinn sem ísbjörg helg-
ar sér eins og aðra karlmenn með orða- og
kyngaldri, svo móðirin mun væntanlega á
ný hverfa inn í myrkur sitt. Og líkt og
málarinn ungi í Kaldaljósi endar ísbjörg
á því að stíga inn í eigin veröld, halda á
vit þess hafs sem enn býr í henni. Og
deyja heiminum.
✓
Saga Isbjargar er, eins og
sagt er, mjög áleitin, styrkur
sögunnar felst í sálfrœðilegri
lýsingu hennar . . .
Saga ísbjargar er, eins og sagt er, mjög
áleitin, styrkur sögunnar felst í sálfræði-
legri lýsingu hennar, á meðan tilfinning
lesanda fyrir umhverfi og aukapersónum
verður daufari. Isbjörg er flókin persóna,
sál hennar full af mótsögnum og ráðgát-
um sem höfundur einfaldar aldrei. Hún
tekur á viðkvæmum vanda sem hefur ver-
ið til umræðu, rétt eins og nýraunsæjar
sögur 8. áratugarins gerðu, en höfundur-
inn vill, rétt eins og Einar Kárason að sínu
leyti, fyrir alla muni lýsa hlutunum eins
og þeir ganga fyrir sig, nálgast þá í sjálf-
um sér fremur en að baða þá goðsögulegu
Ijósi; reyndar má sjá drög að stéttagrein-
ingu að baki sögunnar, lesandi sem þann-
ig er stemmdur getur rakið böl persóna til
óþolandi fátæktar, en hann fær ekki þá
lausn fremur en aðrar á silfurfati. Þetta er
ekki heldur einföld saga um þolanda og
ofsækjendur, eins og einhverjir höfundar
í þessum sporum hefðu freistast til að
skrifa, hún er margslungnari í raunsæi
sínu en svo. Isbjörg er vissulega þolandi,
en hún aðhefst, svo aðrir verða fyrir vikið
þolendur. Hún er ekki sýknuð, heldur ekki
sakfelld. Henni er einungis synjað um
hjálpræði í heiminum.
***
Síðasta áratuginn hefur íslensk skáld-
sagnagerð staðið með blóma sem ekkert
lát virðist á. Aldrei í sögu lýðveldisins
TMM 1990:1
73