Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Síða 101

höfum á Jónasi og er ólík ást okkar á flestum
eða öllum skáldum. í annan stað hafa löngum
þótt hnökrar á útgáfu Matthíasar Þórðarsonar
sem kom út í 5 bindum röskri hálfri öld á
undan þessari. Sú útgáfa er líka löngu upp-
seld. Hvað sem hnökrum líður er ekki vert að
draga fjöður yfír að hún var mikið metnaðar-
og eljuverk á sínum tíma og að þessi nýja
útgáfa sækir afar mikið af skýringum og öðr-
um fróðleik til hennar. Hætt er við að ótrú á
útgáfu Matthíasar sé oft fremur vakin af stöku
eftir frægan mann og slæmu línubrengli á
einni síðu en af vandlegri könnun á verkinu
sjálfu.
Nýja útgáfan stendur þeirri gömlu að ýmsu
leyti framar. Greinilegast er það um allan ytri
frágang og framlag náttúrufræðinga til skýr-
inga í 4. bindi. En á margan hátt nýtur þessi
útgáfa líka verka Matthíasar, og er þess vegna
örðugt að bera þær saman með nokkurri sann-
gimi. Annað verk sem hefur létt útgefendum
róðurinn er útgáfa Ólafs Halldórssonar á
kvæðum Jónasar í eiginhandarriti frá 1965 og
merkilegar athugasemdir hans og skýringar í
þeirri útgáfu. Hannes Pétursson lagði líka
margt gott til skýringa á kvæðum Jónasar í
ritinu Kvæðafylgsni 1979. Það er því trygg-
ing fyrir áreiðanleik hinnar nýju útgáfu að
báðir þessir reyndu fræðimenn hafa lagt út-
gefendum nokkurt lið.
Of mikil þröngsýni væri að miða mat á
slíkri útgáfu eingöngu við nýjungar sem hún
hefur fram að færa. Margir vilja eiga allt sem
frá Jónasi hefur komið með rækilegum skýr-
ingum og vönduðum frágangi, og er gott til
þess að vita að nú hefur verið bætt úr þeirri
þörf, þótt hætt sé við að ekki hafi allir efni á
að kaupa bækumar sem vilja.
Hvað er nýtt?
Dálítið af kveðskap hefur komið fram og ver-
ið eignað Jónasi sem ekki er í fyrri útgáfum á
ljóðum hans. í I. bindi em fáeinar slíkar stök-
ur og kvæði prentaðar með öðru efni í Við-
auka. Af því er einna helst fengur að þremur
vísum með upphafinu „Hér er landið frjótt og
frítt“ (I, 274). Þær eru óumdeilanlega í stfl
Jónasar og sýna sams konar náttúruskynjun
og algeng er í kvæðum hans, þ.e. áhuga á hinu
raunverulega iðandi lífi, grösum og dýrum.
En er víst að þetta sé eftir Jónas? Allt og sumt
sem stendur í Skýringum er þetta: „Hér er
prentað eftir blaðinu Lögbergi (Winnipeg
1912), en þar var auglýst eftir vísum sem
eignaðar væru Jónasi.“ (IV, 235). Stóð virki-
lega ekkert í blaðinu um hvaðan þessar vísur
væru komnar og með hvaða rökum eignaðar
Jónasi Hallgrímssyni? Það er ólíklegt að ekki
hafi verið tekið fram hver sendi blaðinu þetta
góða efni, en ef ekkert er í Lögbergi að finna
hefðu útgefendur átt að róa lesandann með
því að taka það fram. Ég get ekki betur séð en
þarna hafi þeir látið fram hjá sér fara tækifæri
til að glíma við áhugaverða gátu. Vísumar
gætu sem best verið stæling á kvæðum Jónas-
ar. Hvemig stendur á að þær koma fyrst upp
þarna? Þessu em útgefendur svona útgáfu
skyldugir til að reyna að svara. Ekki fá les-
endur að vita hvort eitthvað fleira hefur verið
eignað Jónasi sem hér er hafnað. Full ástæða
hefði verið til að birta lista um allt sem honum
hefur verið eignað, en ekki birt áður í verkum
hans, og gera nákvæma grein fyrir hvers
vegna einhverju er hafnað, ef svo hefur verið,
og hvaða rök eru til að taka viðbætumar með.
Meira hefur komið fram af bréfum frá Jón-
asi en áður var vitað um, og er vitaskuld
sjálfsagt að prenta það. Þá hafa þessir útgef-
endur birt kafla úr bréfum og bréfakveðskap
sem fyrri útgefendur hafa sniðgengið vegna
siðavendni. Vissulega hefur slíkt efni aldrei
verið ætlað til prentunar, og ekki bætir það
svo sem neinu við aðdáun okkar á Jónasi, en
samt er sjálfsagt að taka það með. Viðhorf eru
breytt og spaug um kynlíf hneykslar engan
lengur, enda hlýtur margt fleira að fljóta með
í slflcri útgáfu sem í sjálfu sér er lítils virði.
Ástæða er til að fagna því að þýðing Jónasar
TMM 1990:1
99