Tímarit Máls og menningar

Volume

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1990, Page 38

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1990, Page 38
áður. 19. öldin er öld tvífarans, því þá er vandi sjálfsins nýr, eða a.m.k. baðaðurnýju ljósi, og margt skúmaskotið ókannað. Auð- vitað getur enn farið um okkur hrollur við að lesa sögur þessa tíma, en þær eru ekki skrifaðar lengur með sama hætti — tími tvífarahrollvekjunnar er liðinn. Þegar vest- rænn lesandi rekst á nýjar tvífarasögur úr öðrum heimshlutum, geta þær virkað á hann einsog svolítið gamaldags sálfræði, hvað sem kostum verkanna líður (nýlegt dæmi er Hneykslið eftir japanska höfund- inn Endo). Hvers vegna er það svo? Tilraun til að svara því yrði efni í langa grein aðra, og skal aðeins eftirfarandi varpað fram til hugleið- ingar. Fagurbókmenntimar á þessari öld em orðnar jafn sjálfvitaðar og maðurinn varð á 19. öld. Tvífaraminnið getur lifað áfram í afþreyingarbókmenntum, en þeir höfundar sem nema ný lönd nota það ekki nema sem tilvitnun, með írónískum hætti. Segja má að textinn sé tvífarinn í nútímabókmenntum — svo notað sé orðfæri nýrra fræða. Sögu- maður verks eða mælandi ljóðs er eins kon- ar tvífari höfundar, og lætur ekki fullkom- lega að stjóm. Sá höfundur sem hvað best hefur nýtt sér söguefni Hoffmanns og Poe, notar einmitt tvífaraminnið með írónískum hætti til að minna á þetta: Argentínumað- urinn Jorges Luis Borges. Gott dæmi er örsagan „Borges og ég“ sem Guðbergur Bergsson þýddi í sagnasafninu Suðrið. Og sagan „Hinn“, þar sem Borges í myrkri heiðríkju elli sinnar mætir sjálfum sér ung- um, og báðir em í draumi hins: „Ef mig dreymir |)ig er eðlilegt að þú vitir það sem ég veit.“ 1 Þótt tvífarinn sé oft írónísk pers- óna í nútímaprósa, hefur hann átt sér at- hvarf í ljóðlistinni, þar sem skáldið tekst á við sjálft sig: „hvort er ég heldur hann, sem eftir lifir / eða hinn, sem dó?“ (Steinn Stein- arr). Það em ekki bara bókmenntimar sem eru orðnar meðvitaðar. Vestrænir hugsuðir trúa því fæstir lengur að maðurinn geti myndað heilsteypt sjálf. Þeim skjátlast sem segir „ég“, segir Beckett á einum stað.22 Fyrir bragðið eru ótal tvífarar í nútímabókmennt- um, enda dugir einn ekki til að tjá persónu- Hamskipti koma mjög við sögu í teiknimyndum 20. aldar. Súperman er uppburðalítill blaða- maður í daglegu lífi en ofurmenni í frístundum; svipað gildir um Mighty Mouse, Ofurmúla, Bat- man og Robin og fleiri. 36 TMM 1990:3
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Tímarit Máls og menningar

Publication Type:
Collection:
Gegnir:
ISSN:
0256-8438
Language:
Volumes:
82
Issues:
313
Registered Articles:
Published:
1938-present
Available till:
2019
Locations:
Editor:
Kristinn E. Andrésson (1940-1970)
Jakob Benediktsson (1947-1975)
Sigfús Daðason (1960-1976)
Silja Aðalsteinsdóttir (1982-1987)
Vésteinn Ólason (1983-1985)
Guðmundur Andri Thorsson (1987-1989)
Árni Sigurjónsson (1990-1993)
Friðrik Rafnsson (1993-2000)
Publisher:
Bókmenntafélagið Mál og menning (1938-present)
Keyword:
Description:
Framhald í: TMM. Tímarit um menningu og mannlíf. Bókmenntir. Bókmenntagreining. Mál og menning.

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue: 3. tölublað (01.09.1990)
https://timarit.is/issue/381166

Link to this page: 36
https://timarit.is/page/6298791

Link to this article: Hamhleypur og samgenglar
https://timarit.is/gegnir/991004591119706886

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.

3. tölublað (01.09.1990)

Actions: