Tímarit Máls og menningar

Volume

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1990, Page 95

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1990, Page 95
Miðað við þær reglur sem útgefendur hafa yfirleitt fylgt hingað til era þessi vinnubrögð vitanlega ekki „vísindaleg" fyrir fimm aura, og þar að auki eru þau í fullu ósamræmi við stefnu ýmissa ungra fræðimanna, sem gagnrýna fyrri fræðimenn harðlega fyrir það að blanda saman textum þótt það væri gjaman gert á traustari forsendum en þeirri að þeim þætti eitt fara betur en annað. En eins og málum er háttað er ástæðu- laust að vera með nokkra gagnrýni á þessu stigi — enda mætti segja að það væri helst til of auðvelt — heldur er miklu nauðsynlegra að líta betur á þessar ólíku forsendur og rýna í þau rök sem fyrir þeim era. Og er þá tvennt sem vert er að athuga: annars vegar hvaða máli það skiptir fyrir lesandann — og verkið sjálft — hvort gefinn er út samhangandi texti eða hann er klofinn niður í einstakar sögur, og svo hins vegar hvert sé gildi þeirrar gömlu meginreglu að stefna að því að komast sem næst „upp- runalegum texta". Á að skera? Um meðferðina á textanum í heild er það skemmst að segja, að öll rök hníga að því að hann sé gefinn út sem samhangandi frásögn eins og hann er í Sturlungusafninu, og er naum- ast hægt að finna nokkra réttlætingu fyrir því að reynt sé með einhverri skurðaðgerð að skipta honum í einstakar sögur sem síðan séu prent- aðar hver fyrir sig. Orðið „samsteypa" er heild- arheiti sem notað er um verk af margvíslegu tagi, eins og áður var nefnt, og hafa fræðimenn nútímans reynt að skilgreina ýmsar gerðir slíkra rita eftir vinnubrögðum höfunda: sum þeinra era einfaldlega safnrit sem einhver skrifari hefur búið til með því að afrita ýmis eldri rit nánast óbreytt hvert á eftir öðru, önnur eru gerð á þann hátt að eitthvert eldra rit er lagt til grandvallar og það aukið og endurbætt með alls kyns inn- skotum úr öðrum ritum, og enn önnur era ofin saman úr mörgum eldri textum, sem einhver skapandi „ritstjóri“ eða hreinlega rithöfundur hefur lagað, stytt, fellt saman og kannske aukið með sínum eigin athugasemdum og þannig gert að einni heild. Þessi vinnubrögð eru þó engan veginn skýrt afmörkuð heldur eru til alls kyns millistig og einnig kemur það oft fyrir að höf- undur beiti ýmsum aðferðum á víxl, eftir því hvemig efnið var búið í hendumar á honum — og líka eftir viðhorfum og hugmyndum hans sjálfs. Þetta síðasta atriði á einmitt við um Sturlunga sögu: eftir því sem næst verður komist hafa vinnubrögð höfundar samsteypunnar verið harla breytileg og væri vafalaust hægt að sjá þar dæmi um allar þessar ofantöldu aðferðir í ein- hverri mynd. Þannig er „framtextunum“ sums staðar skipað hlið við hlið en sums staðar er þeim fléttað saman misjafhlega mikið eða ein- um skotið inn í annan, stundum getur jafnvel verið að ritstjórinn hafi búið til eina samfellda frásögn úr köflum úr ólíkum ritum. Þessi breyti- legu vinnubrögð fóra að nokkru leyti eftir því hver var innbyrðis afstaða þeirra atburða, sem „framtextamir" sögðu frá, hvemig þeir tengd- ust í tíma og rúmi og hvemig háttað var tengsl- um þeirra persóna sem þar komu við sögu, en vafalaust einnig eftir viðhorfum höfundar til þeirrar „Islandssögu“ sem hann var að segja. Greinilegt er að hann skar burtu fjölmargt sem kom henni ekki beinlínis við, svo og það sem var tvísagt í „frumtextunum" — hann virðist yfirleitt hafa fylgt þeim sem hafði ítarlegustu frásögnina — en ýmsu mun hann hafa bætt við í staðinn, t.d. millivísunum og ýmsum ábend- ingum um tímatal, tengiköflum og kannske fleira. Þannig er líklegt, þótt erfitt sé að fullyrða um slíkt að svo stöddu, að hann hafí sveigt efnið að einhverju leyti undir persónulega heildarsýn. Af þessu leiðir ýmislegt, og er þá fýrst að telja, að það er með öllu óvinnandi vegur að ætla sér að skipta Sturlungusafninu niður í ein- stakar sögur. Þótt skilin kunni að vera fyllilega skýr í sumum hlutum safnsins, er mjög erfitt að benda á þau með nokkurri vissu annars staðar, og á köflum era sennilega alls engin „skil“, af því að sögur hafa þar verið bræddar saman. Það er til marks um þessa óvissu hversu mjög hug- myndir manna um samsetningu Sturlungu- TMM 1990:3 93
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue: 3. tölublað (01.09.1990)
https://timarit.is/issue/381166

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.

3. tölublað (01.09.1990)

Actions: