Tímarit Máls og menningar - 01.09.1990, Síða 114

undir að þeir renni saman í bókarlok. En þetta
ber einnig vott um skapandi og óhefta afstöðu
til tungumálsins og er það vel því listamaðurinn
þarf að vera frjáls í afstöðu sinni til efniviðar
síns og á þetta ekki síður við skáldskap en aðrar
listgreinar.
En Sjón er ekki bara frjáls gagnvart tungu-
máli og raunsæiskröfum. Einnig fléttar hann
söguna saman á ákaflega fijálslegan hátt. Það
merkir reyndar ekki að hann geri hvað sem er,
heldur er bygging sögunnar þrauthugsuð og
ætla ég að nota líkingu úr heimi stærðfræðinnar
til að gera grein fyrir henni. Það mætti líkja sögu
Sjóns við Möbiusborða. Hvað er Möbiusborði?
ímyndið ykkur borða. Takið í hvom enda á
honum og snúið 180 gráður upp á hann. Límið
nú endana saman. Ef þið rennið nú fmgri eftir
endilöngum fleti hans, komist þið að raun um
að stundum er fingurinn á öðrum fleti, stundum
á hinum. Hliðar hans renna saman í einn sam-
hangandi flöt. ímyndið ykkur nú að borðinn sé
rauður öðrum megin en svartur hinum megin.
Þegar fingurinn strýkst yfir samskeytin skiptir
flöturinn um lit.
Veröld Mjallar og Steins er bláa hliðin á borð-
anum, skuggaveröldin sú rauða. Höfundur leið-
ir lesandann milli heimanna tveggja með áður-
nefndum aðferðum, sem virka því eins og lítt
sýnileg göt á borðanum. Þar sem endamir eru
límdir saman mætast heimamir í lok sögunnar.
Ef til vill er það skýringin á því hvers vegna ég
byrjaði strax aftur að lesa bókina um leið og ég
hafði lokið við hana.
En hvað skyldi höfundurinn vera að fara með
þessu fjölbreytta og margslungna verki? Ekki
ætla ég að fara að úttala mig um hver sé merking
þess þó sagan hafi merkingu fyrir mér. Ég vil
ekki svipta ykkur, væntanlega lesendur, þeirri
ánægju að ferðast sjálfir um heima sögunnar og
ráða táknmál hennar. Ég leyfi mér þó að benda
á að hún er öðmm þræði draugasaga og eins og
allar hrollvekjur fjallar hún ef til vill fyrst og
fremst um óttann við dauðann, þennan nagandi
kvíða sem litar jafnvel mestu sælustundir, gefur
sjálfri ástinni ljúfsáran keim og skapast af vit-
undinni um það að öll hamingja er fallvölt og
að örþunnur — götóttur — vefur skilur á milli
okkar og skuggans — jafnvel á strönd, undir
hlýrri sól, á ljúfu sumri. Eða ráðið öllu heldur
gátuna sem Mjöll leggur fyrir Stein í 24. kafla
sögunnar.
Torfi Tulinius
112
TMM 1990:3