Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Blaðsíða 72

eflt dægurtónlistina. Á síðustu misserum
hafa bjórkrámar hleypt nýju líft í lifandi
tónlistarflutning, sem er frumforsenda þess
að dægurtónlist dafni. Hins vegar er þessi
gróður viðkvæmur. Skattar og álögur fara
nærri því að kippa fjárhagslegum grund-
velli undan lifandi hljómlistarflutningi og
plötuútgáfu. Á stómm skemmtistöðum og í
fjölmiðlum er nær eingöngu sinnt léttari
tegundum dægurtónlistar, en hin frjórri og
frjálslegri tónlist er þar að mestu utangarðs.
Þá ríkir hættulega stífur aðskilnaður á milli
„listarokks" og léttari dægurtónlistar, en
dæmin sýna einmitt að flæði þar á milli er
oftlega uppspretta sköpunar.
Rokk á nýrri öld
Rokkið þarf ekki lengur að standa í sömu
átökum við umhverfi sitt og löngum fyrr.
Æskuskeiðið hefur verið viðurkennt, og
rokk er að einhverju leyti viðurkennt sem
menningarstarfsemi. Það félagslega umrót,
sem rokkið tengdist, hefur lægt. Það varð
tæki nýrra kynslóða til að skapa menningu
fyrir æskuna og fyrir nýja tegund launþega,
til að blanda saman menningarhefðum
verkalýðs og millistéttar og gerast um leið
aðili að nýrri alþjóðamenningu. íslenska
rokkinu tókst þetta ótrúlega vel og á ekki
minnstan þátt í að skapa hér fjölskrúðuga
þjóðmenningu, sem getur nærst af alþjóð-
legum vindum en lætur þá ekki feykja sér
um koll.
Framundan eru nýjar tegundir félagslegra
hræringa, og rokkið mun eflaust eiga sinn
þátt í að móta viðbrögðin við þeim og nýja
menningu. Um alla Evrópu og jafnvel um
allan heim hrynja pólitískir og efnahagsleg-
ir múrar á milli samfélaga, og vert er að
minna á að rokkið hefur um áratuga skeið
brotið niður múra milli þjóða og fært æsku
heimsins heim vitneskjuna um að jörðin er
sameign okkar. Islensk rokksaga er ágætt
dæmi þess að alþjóðamenning getur mynd-
ast án þess að menn gleymi rótum sínum
eða hætti að huga að sérkennum sínum. Það
gæti orðið nokkur vegvísir, vilji menn forða
því að aukin alþjóðasamkeppni geri menn
að leiksoppum markaðslögmála og stórra
miðstöðva auðs og valda.
Rokkið tengdist félagslegum hreyfan-
leika eða stéttablöndun síðustu áratuga. Allt
bendir til þess að ný stéttaskipting sé að
mótast í okkar heimshluta. Það er fremur
menningarmunur en lífskjaramunur milli
hins betur stæða hluta verkalýðsstéttarinnar
og millistéttarinnar, og hann fer reyndar
minnkandi, en á sama tíma er „ný“ lágstétt
að festast í sessi: atvinnuleysingjar, öryrkj-
ar, sjúklingar og fleiri slíkir hópar nema nú
víðast 15-20% samfélagsins, og bilið milli
þeirra og hinna bjargálna þegna fer vaxandi
og flæðið á milli minnkandi. Sérhver ný
kynslóð æskufólks upplifir þessa sundur-
greiningu, og víða í alþjóðlegri æskumenn-
ingu er tekist á við hana, og upp hafa
sprottið ýmis menningarfyrirbæri þar sem
ungt fólk binst böndum lífsnautnar og
menningarstarfsemi þvert yfir hina nýju
múra. Félagslegar athuganir á rokki og ann-
arri æskumenningu komandi ára hljóta
einkum að beinast að því hvemig æskan
tekur á hinni nýju alþjóðlegu stöðu og hinni
nýju stéttaskiptingu.
Ljóst er að virkni æskufólks í hvunndags-
menningu hefur verið forsenda þeirrar
menningarsköpunar sem felst í rokktón-
listinni. Skólar og aðrir uppeldisaðilar hafa
lítt stuðlað að virkri móttöku og virkri þátt-
töku ungs fólks í fjöldamenningunni, en
70
TMM 1991:4
J