Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Síða 107

hvað er nauðsynlegt og hvað ekki í læknismeð-
ferð. Hann gagnrýnir t.d. þá tilhneigingu að
telja ferð til læknis „hálf-misheppnaða“ ef við
komum ekki með lyfseðil frá lækninum (bls.
113). Ætli Sighvatur Björgvinsson hafi lesið
Umbúðaþjóðfélagið áður en hann setti nýjar
reglur um lyfjakostnað sl. sumar?
Ohætt er að taka undir það með Herði að
ástæða er til að við skiljum betur störf lækna.
Sérfræðiþekking sem beitt er án heildarsýnar
dugar skammt. Því fer víðs fjarri að allir sér-
fræðingar (læknar sem virkjanahönnuðir) skilji
þetta. Hin helga dulúð um starfið þarf að víkja
og ég veit að margir læknar eru mér sammála
um einmitt þetta því að þrátt fyrir allt líta a.m.k.
flestir læknar sem ég þekki á það sem hlutverk
sitt að bæta mannlíf. Hér er því um gagnkvæma
ábyrgð að ræða: á okkar ábyrgð er krefjast
upplýsinga og læknum ber að mennta almenn-
ing og útskýra í hverju læknismeðferð felst.
Kostnaður við heilbrigðisþjónustu
og jafnrétti
Það er rétt hjá Herði að peningaplokk sérfræð-
inga í gegnum ríkið skapar ekki ábyrgðartil-
finningu hjá okkur, sem leitum læknisráða,
gagnvart því að halda kostnaði niðri. Það er
eflaust líka rétt hjá Herði að vöxtur heilbrigðis-
kerfisins komi einkum vellaunuðum stéttum og
langskólagengnu fólki að gagni. Er það ekki síst
vegna þess að eftir því sem menntun fólks er
meiri hefur fólk betri forsendur til að nýta sér
ýmsa möguleika sem það annars myndi ekki
vita um. En það stafar líka af tilhneigingu til að
láta notendur borga meira og raunar svo mikið
að það kemur við pyngju þeirra sem minnst hafa
í henni. Nýlegar breytingar á greiðslum fyrir lyf
em einmitt dæmi um að meiri greiðslur „neyt-
enda“ lyfja, sem ég vil samkvæmt íslenskri
málvenju kalla sjúklinga, leiða til þess að fólk
sem á ekki mikla peninga þarf að greiða mun
meira fyrir lyf en áður.
Eg vara einnig við því að nota þá líkingu að
við sem notum læknisþjónustu séum „neytend-
ur“ og þeirri hugmynd að við þurfum að fá
reikninga fyrir þjónustunni og borga hlutfalls-
legan kostnað. Þvert á móti þarf að halda áfram
að tryggja aðgang allra að góðri heilbrigðis-
þjónustu. Aukin þátttaka sjúklinga í lyfja- og
lækniskostnaði kemur niður á {Deim sem síst
skyldi. Eg hefi búið í Bandaríkjunum, landi sem
er án almennrar heilbrigðisþjónustu, í nokkur
ár. Þar kynntist ég nokkuð afleiðingum þess
fyrirkomulags. Þær eru t.d. aukinn ungbama-
dauði, misrétti sem felst í því að ríkt fólk er
læknað af sjúkdómum sem fátækt fólk deyr úr
(millistéttarfólk er læknað ef það hefur verið
heppið með tryggingafélag) og ríkari læknar en
á íslandi. Það væri að fara öfugt að að skipta yfir
í kerfi sem reynist illa annars staðar og þarlent
félagshyggjufólk beitir sér fyrir að breyta. Það
er ekki einu sinni svo að mið- og
yfirstéttar„neytendur“, sem eru tryggðir, hafi
meiri upplýsingar um kostnað við heilsugæsl-
una en Islendingar hafa um kostnað við heilsu-
gæslustöðvar.
Við skulum gæta okkar á einkarekstri í heil-
brigðisþjónustu. Við skulum draga úr honum,
t. d. í tannlækningum. Ekkert bendir til þess að
tannlæknar myndu vinna störf sín verr né skurð-
læknar eða lyflæknar á ríkisspítulum betur væri
rekstrarformum breytt. Einkarekstur er óþarfar
umbúðir, svo notað sé líkingamál Harðar, og
það er rangt hjá honum að túlka ríkið sem
„þriðja aðila“ (bls. 101). Einkarekstur tíðkast
nú innan hins opinbera kerfis og hefur að sögn
Harðar sjálfs stóraukið kostnað þar sem slíkt
fyrirkomulag tíðkast erlendis (bls. 120). Raunar
er vandséð að ákvæðisvinna í heilbrigðisþjón-
ustu geti þjónað nokkru öðru markmiði en því
að gera launaumslag sérfræðinga þykkara.
Einkarekstur myndi líka auka sjálfdæmi lækna,
ekki einungis um „gæði þjónustu sinnar“ (bls.
101), heldur og verðlagningu, og er síst á kostn-
að af heilbrigðisþjónustu bætandi. Eg tek því
undir með Herði að það séu „engin rök fyrir því
að ekki sé hægt að vinna öll störf innan heil-
brigðiskerfisins fyrir föst laun eins og gert er í
öðrum rekstri sem hið opinbera greiðir að mestu
TMM 1991:4
105