Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Page 17

Pétur Gunnarsson
Hljóðið í Halldóri
Á löngu bili voru þau viðtöl sem til var að
dreifa við Halldór Laxness nær eingöngu á
síðum Þjóðviljans. Stórveldi á borð við Ut-
varpið og Morgunblaðið virðast hafa leitt
hann hjá sér eða hann þau.
í Þjóðviljanum birtist Halldór vígreifur
og laus við tvíl en kannski ögn ópersónu-
legur. Það eru málefnin sem ráða hverju
sinni: menningarmál og stjórnmál — mað-
urinn sjálfur stendur eins og utan við.
Eins og fyrr segir voru á tíma fáleikar
með Halldóri annars vegar og Útvarpi og
Morgunblaði hins vegar. Að vísu hafði
Morgunblaðið vakað yfir hverju fótmáli
hans allt frá gelgjuskeiði, upp í gegnum
kaþólsku og að kommúnisma, þá var kvaðst
í styttingi.
Mjög fljótlega virðist hafa slitnað upp úr
með Halldóri og Útvarpinu — 1932 var í
miðju kafi hætt við að útvarpa frægu erindi
hans um Hallgrím Pétursson og Passíu-
sálmana og svo er að sjá sem Halldór hafi
ekki komið þar mikið við sögu allan fjórða
áratuginn.
Frá og með Nóbel verða fastir liðir frétta-
viðtöl við Halldór sem flest eru í mjög
föstum skorðum, áþekkar spumingar,
áþekk svör tengd nýjum verkum skáldsins
og s vo klassísk spuming sem verður eins og
afsökun fyrir að orða ekki allt hitt: ,,Hvað
er að koma út eftir yður erlendis um þessar
mundir?“ Og þá setur Halldór á langar þul-
ur þar sem koma við sögu nýjar og nýjar
þýðingar og útkomur á verkum hans.
Svo virðist sem nýju ljósi hafi verið beint
að Halldóri þegar Matthías Johannesen
kom til skjalanna á sjötta og sjöunda ára-
tugnum og hóf skeggræður sínar við skáld-
ið, ýmist í útvarpi, Morgunblaði eða
Sjónvarpi.
Sjálfur hafði Matthías skrifað heila sam-
talsbók við Þórberg Þórðarson: 1 kompaníi
við allífið (1959) — þar sem honum tókst
eftirminnilega að landa Þórbergi — og not-
aði flugu í staðinn fyrir þennan venjulega
maðk.
Halldór mun hafa hrifist af Kompaníinu
og ástæða er til að ætla að hann hafi jafnvel
verið til í svipaðan leik og Þórbergur. Og
kannski kristallast karaktermunur Halldórs
og Þórbergs eina ferðina enn í þessum
tveimur bókum: Kompaníinu og Skegg-
ræðunum — Þórbergur barnslega einlægt
ólíkindatól, Halldór ólympskur og brilljant
— en fjarlægur sem fyrr.
Þegar Matthías talar við Þórberg er sá
síðarnefndi nýbúinn að skrifa stóru bókina
um bemsku sína og uppvöxt í Suðursveit
TMM 1993:3
15