Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Síða 22

„Hvaðan koma þá þínar persónur?" spyr
Illugi.
Halldór:„Já, það getur veriðmerkilegt að
velta því fyrir sér. Hvemig gengur að skapa
persónur er auðvitað mest undir því komið
að hafa umgengist mikið af fólki úr ýmsum
áttum; að hafa kynnst ólíku fólki og fróðu
og gáfuðu og skemmtilegu en umfram allt
leiðinlegu. Það er svo margt hægt að gera
úr leiðinlegu fólki. Skemmtilegt fólk í bók-
um er svona eins og að finna tíu króna
gullpening á götunni; það skrifar sig sjálft.“
Og Halldór tekur íslandsklukkuna sem
dæmi:
„Persónusköpunin tók afar langan tíma og
ég þurfti mikið að strika út, rífa pappír og
henda í körfu. Og byija aftur og gefast
jafnóðum upp. Það reyndist mér vel að
gefast upp og hefur alltaf gert. Þá hætti ég
að hugsa um það sem ég var að gera og fór
út í eitthvað allt annað en svo kannski
nokkmm mánuðum seinna, þá stóð þetta
alveg ljóst fyrir manni. Það er svo einken-
nilegt hvernig maður vinnur, það er ekki
hægt að líkja þessu við neina aðra vinnu.
Það skyldi enginn ætla sér að verða rithöf-
undur, þetta er einhver sjálfspíning og ein-
tóm leiðindi oftastnær. Meðan ég skrifaði
Islandsklukkuna gat ég barist vikum saman
við einn eða tvo kapítula og það sama á við
um flestar bækur mínar ef út í það er farið.
Og náttúrlega eru þeir kapítular sem eru
einfaldastir og lesandinn tekur varla eftir;
þeir eru venjulega bestir og hafa tekið leng-
stan tíma. Þá er búið að strika út úr þeim
allan þennan andlega vindgang sem er gríð-
arlega mikill í rithöfundum; maður skrifar
daga og nætur í mikilli hrifningu og extasé
en svo á næsta stigi, þá er að rífa þetta allt
niður aftur. Alveg niður í mold og á þessu
gengur. Ég held að ég hafi verið mestallt
seinna stríðið með bókina um íslandskluk-
kuna. Hún var mitt stríð.“
Halldór hefur í viðtölum síðustu ára oft
verið þungyrtur og áhyggjufullur út af
skáldum og listamönnum nútímans.
,,Það er allt of lítið af epískum skáldskap
í heiminum í dag. Það er gallinn við bækur
yngri höfunda á íslandi, þeir hafa tapað frá
sér epísku hefðinni . . .“, segir hann í við-
talinu við Harald Gustafsson, 1981.
Og 1983 er hann enn við þetta heygarðs-
horn í spjallinu við Illuga:
„Þessi svokallaða nútímaleiklist eða nú-
tímasagnalist eða ljóðlist; meirihlutinn af
þessu er svo fasflt, auðvelt og jafnvel au-
virðilegt. Það skrifa allir eins og þeir kunni
ekki neinar reglur og viti ekki að það hafa
áður verið til rithöfundar í heiminum. Ég fæ
sent mikið af ljóðabókum frá elskulegu
fólki og allt í lagi með það; þær eru afskap-
lega vel útgefnar og á góðan glanspappír,
þokkalega prentaðar, prýðilega bundnar
inn, aldrei prentvilla, en því miður heldur
margt af þessu fólki að ljóðmæli sé eitthvað
þar sem önnur línan er styttri en hin, hægra
megin. Frá þessu eru heiðarlegar undan-
tekningar, sem betur fer, en í mörgum þeim
ljóðabókum sem ég blaða í er alger fjarvera
allra hluta sem gera skáldskap að skáld-
skap. Kannski er það viljandi en þó er ég
hræddur um að mest sé það óviljandi; það
er enginn vottur af ljóði eða kveðskap í
þessu (...) Nú er það einhvers konar non-
skáldskapur sem þykir fínastur; kannski
verða þeir höfundar klassískir sem ná
lengst í non-skáldskap. Ég gæti sem hægast
búið þetta til en þetta er svo fasflt að fyrir
alvarlegan rithöfund væri það eins og ef
úrsmiður væri settur í að smíða taðkvöm.
Ef menn vilja taka upp þá stefnu að sleppa
allri hefð, gera ekki greinarmun á prósa og
póesíu og gleyma allri þeirri reglu en jafn-
framt öllum þeim möguleikum fyrir varía-
sjón sem við höfum haft hér í skáldskap í
þúsund ár — þá þeir um það.“
20
TMM 1993:3
J