Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Page 75

skáldsögu sem hún er að semja. Þar er
miðsviðs lesbísk skólastýra kvennaskóla,
fröken Thorne að nafni. Ástralía verður
síðan ímynd frelsis í huga hinnar bresku
Peabody, en annað kemur svo á daginn
þegar hún ákveður að sækja skáldkonuna
heim; lífið í Ástralíu er ekki rómantísk
ástarsaga, öðru nær. Að sama skapi verður
Evrópa aðsetur hámenningar í huga
áströlsku skólastýrunnar og reynist sá
heimur einnig sýnd veiði en ekki gefin.
Þannig gegnumlýsir Jolley samskipti nýja
og gamla heimsins, en hún er líka kunn af
skrifum sínum um uppflosnun og land-
flutninga.
Kate Grenville segir öðrum þræði sögu
Ástralíu í skáldsögunni Lilian’s Story
(1985). Sagan fjallar um Lilian, fædda
1901, lýðveldisárið, og baráttu hennar við
karlveldi mótað af breskum viðmiðum
sem hún neitar að samsama sig. Afleið-
ingin er sú að hún er talin geðveik og er
smám saman ýtt út úr samfélaginu, í bók-
arlok á hún aðeins athvarf í leigubíl.
Skáldsaga C. J. Kochs, The Year ofLiv-
ing Dangerously (1978), fjallar að veru-
legu leyti um ástralskt þjóðerni þótt hún
gerist í Indónesíu. Aðalpersónur bókar-
innar eru fréttamaðurinn Hamilton og að-
stoðarmaður hans, dvergurinn Billy
Kwan. Hamilton er fæddur á Bretlandi,
elst upp í Singapore til sex ára aldurs en
flyst þá til Ástralíu. Billy Kwan er kín-
verskur í aðra ættina, en elst upp í Ástral-
íu. Þessum mönnum er síðan komið fyrir
hjá grönnum Ástrala í norðri og þeir skoð-
aðir í því samhengi. Strax kemur í ljós að
Hamilton stingur gjörsamlega í stúf, á
ekki heima á þessu menningarsvæði.
Kwan finnur sig hins vegar ágætlega og
er jafnvel talinn innfæddur, en mátti aftur
á móti sæta aðkasti í sínu heimalandi,
Ástralíu. Ljósi er einnig beint að afstöðu
Ástralanna til þessa þriðjaheimslands og
má segja að hún einkennist af nokkurs
konar rányrkju, enda rennur Hamilton af
hólmi þegar hitnar í kolunum og hann
hefur fengið út úr verunni það sem frami
hans krefst.
Fölsuð reynsla?
Sú staða Ástrala að vera enskumælandi í
þessum fjarlæga heimshluta hefur auð-
veldað aðlögunina að sumu leyti, en um
leið gert þeim erfiðara fyrir að skilgreina
og aðgreina sína menningu. Það er erfið-
ara að árétta muninn á ástralskri og
breskri menningu þegar nota verður verk-
færi með rótgrónum breskum skírskotun-
um. „Tengslin milli fólksins og landsins
eru ný, eins og tengslin milli innflutta
tungumálsins og landsins. En tungumálið
sjálft ber með sér skírskotanir til evr-
ópskrar reynslu og getur því í raun aldrei
verið „óspjallað““, segja höfundar bókar-
innar The Empire Writes Back. Þetta
reynir á sveigjanleik tungumálsins og
býður jafnframt þeirri tilfinningu heim að
hin nýja reynsla, ef hún er sett fram með
hugtökum gamla heimsins, sé einhvern
veginn menguð, fölsuð, jafnvel óekta, um
leið og gildi hennar, metið á vogarskálum
gamla heimsins, er talið minna, hún sé
óæðri. Þannig er notkun tungumálsins
auðveldari en um leið erfiðari í Ástralíu
og það smitar síðan alla listsköpun og
menningarumræðu í landinu. Ástralía er
með öðrum orðum enn að slíta barnsskón-
um, enn að berjast við að verða sjálfstæð-
ur merkingarheimur, í stað innantóms
TMM 1993:3
73