Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Síða 20

ÞÓRUNN VALDIMARSDÓTTIR
ar þeim gömlu. Nýju dyggðirnar mynda eins og þær gömlu gerðu góðan
skjöld heilbrigðum mönnum gegn óhamingju lífsins. Nýi dyggðakransinn
er ekki nýr og firrtur, heldur gamall og hefur aðlagast nútímanum furðu vel!
Dyggðir eru bæði í heimspekilegum og trúarlegum skilningi eiginleikar
sem menn hafa trúað að hægt væri að tileinka sér og jafnvel rækta, og efla þar
með vellíðunarþátt lífsins á varanlegan hátt. Þetta á jafnt við um fornu
dyggðirnar sjö: visku, hugrekki, hófstillingu, réttlæti, trú, von, kcerleika og nú-
tímadyggðirnar sjö: hreinskilni, dugnað, heilsu, heiðarleika, jákvceðni, traust,
vináttu/fjölskyldu. Mér sýnist ástundun samtímadyggða koma í veg fyrir
vandræði á vegi lífsins og auka vellíðan. Tvær nýju dyggðanna eru trúarlegar
eða tilfinningalegar, jákvæðnin og traustið, hinar tengjast atferli. Atferlis-
dyggðirnar mynda öruggan ramma um lífið, veita heilbrigð skilyrði, koma í
veg fyrir árekstra og veita því vellíðan, því er ekki hægt að neita þegar venju-
legt samtímafólk á í hlut. Það er jú þessvegna sem þetta eru dyggðir! Já-
kvæðni er aftur á móti í besta falli innstilling og traustið tilfinning sem við
getum ákallað en ráðum ekkert við.
Dyggðamódelið er því ídeal en engin trygging fyrir vellíðan. Sá sem það
aðhyllist getur alveg eins verið ofurþægur með gerfibros og gulrót í munni,
en angist í hjarta í stað trausts. Hinum hvíldarlausu illu, sem iðka dyggðir
illa, líður sumum ekkert síður en þeim dyggðugu, þeir eru samviskulausir
eða láta fornar syndir ekkert bögga sig. En það er huggun í heimi, þar sem
helvíti heldur ekki lengur syndunum í skefjum, að dyggðir séu enn í háveg-
um hafðar. Viðhorfin breytast ekki hraðar en mennirnir þola.
Við rembumst flest við að vera dyggðug. Samt er hægt að vera heilmikið
syndatröll innan ramma laganna. Við höfum lagalegt frelsi til að reita af okk-
ur gamla dyggðakransinn og hefja hið ljúfa líf. Ha-ha! Eins og hver og einn
þarf og þolir, þannig er það í reyndinni. En helvíti er ástand og þess vegna
falla dyggðirnar aldrei úr gildi, fyrir viðkvæma sál er það helvíti að brjóta
gegn viðteknum dyggðum samfélagsins. Dyggðir eru bundnar menningar-
svæðum og breytast með tímunum, og það gerist ofurhægt. Sá sem gerir sér
þetta ljóst á dyggðir sínar bara við lífið sjálft og inngróna aldagamla sektina,
hann getur hafið frjálsan dans þriðja árþúsundsins og fer eins langt og hans
líf þolir. Við berjumst við dyggðahugmyndir okkar forna samfélags, Japan-
inn við sínar. Er ekki menningin stórkostleg?
Ég hef stillt fornu og nýju dyggðunum upp sem tvenndum, hef sett þær
saman sem ég tel skyldar, svo sem visku og hreinskilni, hugrekki og dugnað,
hófsemi og heilsu, og svo frv. Þetta er leikur, eins og reyndar öll þessi ritsmíð
mín, gjörið svo vel. Gallup býður upp á nýtt íslenskt dyggðamódel sem ég
dýpkaði með því að stilla því saman við það forna, og eftir því getur hver og
18
www.malogmennmg.is
TMM 2000:2