Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Síða 66

GOTTSKÁLK ÞÓRJENSSON
sjálfir með Guðbrand Þorláksson og Arngrím lærða í fararbroddi við hlut-
verki latínukennara í eigin landi og voru innan skamms farnir að nota hinn
alþjóðlega miðil latínuna til þess að breiða út íslenska þekkingu um sögu
Norðurlanda og til þess að upphefja ímynd landsins í augum erlendra
manna. Þannig er sú mikla ættfræðiendurreisn, sem tilkoma gagnagrunns-
ins á íslandi hefur gert mögulega, ekkert nýtt í sjálfu sér, heldur aðeins ný að-
ferð fýrir íslendinga til þess að rækja sitt gamla hlutverk í heiminum og rækja
sínar gömlu dygðir. Einungis þarf að víkka út hinn þrönga rómantíska skiln-
ing á fyrirbærinu, til þess að samhengið í íslenskum bókmenntum verði full-
ljóst. Bókmenntir eru bóklegar menntir, þar með talin spjaldskráin, seðla-
safnið og annað slíkt, sem nú hefur verið leyst af hólmi með gagnagrunnin-
um og vélrænum venslatextum. Fátt bendir til að íslendingar séu orðnir
áhugalausir um hlutverk sitt, ef dæma má af hinu kostulega máli tveggja net-
fyrirtækja sem nú er rekið fýrir dómstólunum um hver eigi höfundarréttinn
að íslenskum mann- og ættfræðiupplýsingum. Keppnin stendur milli
„fslendingabókar“ og „íslandsvefsins“, en síðarnefnda fyrirtækið hyggst
nýta sér möguleika netsins og tengja myndefni við sögu- og ættfræði. Þegar
þessi vefur verður fullgerður eiga notendurnir ekki aðeins að geta rakið ættir
sínar vélrænt, heldur verður boðið uppá ljósmyndir af ættmennunum, bæj-
um forfeðranna, og landslaginu sem fóstraði fólkið. Einnig mun verða hægt
að rekja sig áfr am fr á bæjum á íslandskortinu að fólkinu sem þar hefur búið.
Skráningarárátta íslendinga, sem stundum er kannski erfitt að líta á sem
dygð, en verður þó að teljast sem slík þegar á heildina er litið, veldur því að
íslendingar hafa meiri heildarsýn yfir sjálfa sig og sögu sína en flestar aðrar
þjóðir. Ég ímynda mér að það fylgi því einhver sérstakur og nákvæmari
sjálfsskilningur, hvort heldur er til góðs eða ills, að vera íslendingur. En
íslendingar ganga stundum svo nærri sér í þessari upplýsingasöfhun um
sjálfa sig að menn hafa miklar áhyggjur af því erlendis að hér á landi sé verið
að grafa undan persónuvernd og að við séum að verða sjálfum okkur til
skaða með ákafri notkun tölvutækninnar. Hvergi eiga menn til dæmis jafn
greiðan aðgang sem hér á landi að persónuupplýsingum eins og kennitölum
(en íslenskar kennitölur gefa einnig upp fæðingardag og ár sem ekki er raun-
in alls staðar annars staðar á Vesturlöndum) heimilisföngum, símanúmer-
um og hvers kyns upplýsingum hver um annan. Hin nýja tækni, sem komið
hefur fram á allra síðustu áratugum, gerir söfnun og meðhöndlun
upplýsinga miklu auðveldari en áður. Það er því að sumu leyti eins og að gefa
drykkjusjúklingi brennivín að flytja inn tölvur og forrit til íslands til þess að
smíða gagnagrunna, sem auðvelda mjög alla skrásetningarvinnu.
Ekki ætla ég að orðlengja um Kára Stefánsson lækni og fyrirtækið hans
ameríska deCODE genetics, Inc., sem fyrir nokkrum vikum síðan var talið
64
www.malogmenning.is
TMM 2000:2