Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Blaðsíða 109

RITDÓMAR
sögunnar lýkst upp fyrir honum og hann
áttar sig á því hvernig einstakar frásagn-
areiningar innan hennar vinna saman.
í upphafi sögunnar er lýst „vatnslita-
mynd í mjóum tréramma“ heima hjá
sögumanni. Þetta er einkennileg mynd
sem kann þó að veita ákveðnar vísbend-
ingar um merkingarheim sögunnar:
„Myndin, sem hékk lengi á trésmíða-
verkstæði afa míns og var mér
óþrjótandi umhugsunarefni þegar ég
var yngri, er af tveimur froskum á
bakka einkasundlaugar sem greinilega
hefur ekki verið notuð lengi. I bak-
grunni sitja tvenn miðaldra hjón við
borð hlaðið veitingum. Ég hef alltaf
haft það á tilfinningunni eftir að ég
eignaðist myndina að þetta fólk sé að
drekka kryddað romm og tala um
ferðalög.“ (6)
Það sem gefur þessari friðsælu, en kyn-
legu mynd dálítið ógnvænlegt yfirbragð
er að „í rammanum er sprunga sem
nemursvoaðsegjavið [nýju] sprunguna
í veggnum, rétt eins og eldingu hafi lostið
niður í hann“. Þetta má skoða sem for-
boða þess að tilvera sögumanns fari úr
skorðum.
Froskarnir tveir eru framandlegir og í
nokkurri fjarlægð frá fólkinu við borðið.
Ónotaða einkasundlaugin bendir til nið-
urníðslu og stöðnunar, enda kemur fljót-
lega í ljós að allt hefur staðið í stað í lífi
sögumanns frá því fyrir tuttugu árum
þegar hann lauk skólagöngu. Þetta er
víða gefið í skyn með óbeinum hætti, þó
ekki sé með öðru en að lýsa ryki á plast-
hlíf á gömlum plötuspilara (153). Sögu-
manni finnst miðaldra hjónin vera „að
drekka kryddað romm og tala um ferða-
lög“, en ferðalög eru eins konar leiðar-
minni í sögunni. Sögumaður treystir sér
ekki til að fara í lengra ferðalag í fríinu
vegna óljósra slæmra minninga í tengsl-
um við tvær utanlandsferðir með móður
sinni og systur. Fyrri ferðin virðist mörk-
uð af skilnaði foreldra hans. Faðir hans er
annars varla nefhdur beinlínis, en skiptir
þó höfuðmáli. Sögumaður getur ekki
útskýrt hvað það er „sem gerir tilhugsun-
ina um ferðalög tU útlanda einmanalega
og fráhrindandi" (18), nema að það
tengist þessum tveimur ferðum. Á hinn
bóginn skipa víðförlir karlmenn sérstak-
an sess í huga hans. Þetta á bæði við um
Vigni, gamlan bekkjarbróður hans sem
siglt hefur á skútum um fjarlæg höf og
klifið há og erfið fjöll í ýmsum álfum, og
frænda hans, Róbert, sem ungur flutti tU
Kaupmannahafhar, einn síns liðs. Þessir
menn verða einhvers konar fyrirmyndir,
viðmiðanir eða föðurímyndir hans, en
samanburðurinn við þá undirstrikar
hans eigið getuleysi. Það eina sem kemur
ffam um seinni utanlandsferð hans er að
hann hafi verið í stuttermaskyrtu af
móðurbróður sínum, þ. e. Róbert, og
það má geta sér þess tU að honum finnist
hann aldrei hafa kunnað að klæðast hans
flíkum eða feta í fótspor hans. Þessi
lýsing er einmitt dæmi um knappa frá-
sagnaraðferð bókarinnar þar sem hug-
renningatengsl gegna mikilvægu hlut-
verki. Hún er meistaralega byggð, færist
frá hinu stóra (byggingu í erlendri stór-
borg) að hinu smáa (tóbaksögnum í
vasa), og sögumaður er óumræðilega
umkomulaus og brjóstumkennanlegur í
hallærislegu aðfengnu skyrtunni:
„Ég horfi út um framrúðuna og dreg
upp í huganum mynd af Landspítal-
anum, sem birtist mér eftir smástund
þegar ég fer aff ur af stað. Mig langar til
að bera saman raunverulegar útlínur
spítalans og þær sem ég veiði upp úr
minninu. Ég sé fyrir mér byggingu í
erlendri stórborg. Mér dettur helst í
hug eitthvað austur-evrópskt. Það er
glampandi sólskin og í útvarpinu eru
TMM 2000:2
www.malogmenning.is
107