Bókasafnið - 01.06.2014, Síða 10

Bókasafnið 38. árg. 2014
1 0
﴾tveggja missera nám á þeim tíma﴿ í skólasafnsfræði og
einnig bókasafnsfræðingar með kennararéttindi ﴾Friðrik
Olgeirsson, 2004﴿. Að sögn heimildarmanns ﴾þegar
þetta var ritað﴿ hafa kennarar þó alla tíð haft sterkari
stöðu á grunnskólasöfnum en bókasafnsfræðingar. Óðal
framhaldsskólasafna myndaðist með Reglugerð um
framhaldsskóla nr. 23/1991 og Lögum um framhalds-
skóla nr. 80/1996. Bókasafnsfræðingar náðu forræði yfir
óðali framhaldsskólasafna að því að séð yrði án átaka
﴾Stefanía Júlíusdóttir, 2009, 2013a﴿.
Óðal sérfræðibókasafna varð til vegna þarfar á
markvissri uppbyggingu safnkosts, ásamt skipulagningu
hans þannig að auðvelt væri að finna það sem á þurfti
að halda. Það styrktist þjóðfélagslega við ályktun fundar
Rannsóknaráðs ríkisins 1976 um stofnun sérfræðibóka­
safna og deilda með fagmenntuðu fólki á því sviði. Þar
var nánast kallað eftir bókasafnsfræðingum til starfa
﴾Skipulag upplýsingamála, 1976﴿, sem styrkti stöðu
þeirra. Ekki var barist um óðalið opinberlega að því að
séð yrði ﴾Stefanía Júlíusdóttir, 2009, 2013a﴿.
Skjalastjórn varð sérstakt óðal í lok 20. aldar. Engin
lagaákvæði voru og eru um menntun starfsfólks. Um
það urðu átök milli bókasafnsfræðinga og sagnfræðinga
sem sýnileg voru í umræðu fjölmiðla ﴾Alfa Kristjánsdóttir,
2008; Freysteinn Jóhannsson, 2008; Hrafn Sveinbjarn­
arson, 2008a, 2008b, 2008c; Jóhanna Gunnlaugsdóttir,
2008b; Óli Gneisti Sóleyjarson, 2008a, 2008b; Stefanía
Júlíusdóttir, 2013a﴿. Ef marka má auglýsingar eftir
starfsfólki, þegar þetta er ritað, hafa bókasafns­ og upp­
lýsingafræðingar forræði yfir óðali skjalastjórnar í augum
almennings. Jafnframt virðist staða þeirra í óðali bóka­
safna hafa veikst innan frá eftir starfsauglýsingum að
dæma. Þar sem í eina tíð var auglýst eftir bókasafns­
fræðingum, hefur í seinni tíð verið auglýst eftir fólki með
menntun á sviði bókasafns­ og upplýsingafræði eða
sambærilega menntun, án þess að ljóst sé í hverju hún
sé fólgin. Nýverið hefur verið auglýst eftir fólki með há­
skólamenntun til starfa í helstu bókasöfnum þjóðarinnar,
án þess að menntun í bókasafns­ og upplýsingafræði sé
tiltekin.
3.2 Rannsóknir erlendis og þróun í BNA
Fram undir miðja 20. öld var eftrispurn eftir bóka­
safnsfræðingum sveiflukennd beggja vegna Atlantshafs­
ins, en um miðja öldina myndaðist aukin þörf og
eftirspurnin jókst. Þá var reynt að finna leið til þess að
áætla eftirspurnina fram í tímann ﴾Abbott, 1988, s. 219;
Allibone, 2002; Berry, 1988; Hill, 1985; King Research
Inc., 1983; Kniffel, 1990; Moore, 1987b; Myers, 1988;
Report of the Commission on the Supply of and
Demand for Qualified Librarians, 1977; Stuart­Stubbs,
1989; Van House, Roderer, and Cooper, 1983﴿. Annars
vegar var reynt að áætla mannaflaþörf út frá fjölda starfa
sem yrðu í boði í framtíðinni og hins vegar var reynt að
komast að hvers konar menntun væri æskileg miðað við
innihald þeirra starfa sem í boði höfðu verið. Meðal þess
sem niðurstöður bentu til var að eftirspurn eftir bóka­
safnsfræðingum reyndist háð félagslegum þáttum þar á
meðal lagasetningu og stöðlun. Íbúafjöldi hafði áhrif á
eftirspurn mannafla í almenningsbókasöfnum og nem­
endafjöldi í skólabókasöfnum á öllum skólastigum. Í sér­
fræði­ og rannsóknabókasöfnum hafði fjárhagur mikil
áhrif á eftirspurn mannafla ﴾Greene og Robb, 1985,
1989; Loughridge, 1990; Moore, 1977, 1978, 1982,
1987a, 1987b; Myers, 1986; Report of the Commission
on the Supply of and Demand for Qualified Librarians,
1977; Sanders, 1986; Stuart­Stubbs, 1989; Van House,
Roderer, og Cooper, 1983﴿.
Á vegum UNESCO komu viðmiðunarreglur: Guidel-
ines for conducting information manpower surveys eftir
Moore út 1986. Þær voru byggðar á fyrri rannsóknum
﴾Greene and Robb, 1985; Moore, 1986; Moore og
Kempson, 1985a, 1985b; Report of the Commission on
the Supply of and Demand for Qualified Librarians,
1977; Rochester, 1984; Slater, 1979, 1980﴿ og eru leið­
beiningarit um könnun á stöðu mannafla á bóka­ og
skjalasöfum og hver líkleg eftirspurn verði til skamms
tíma ﴾næstu fimm árin﴿. Í kjölfarið fylgdu rannsóknir, sem
margar voru framkvæmdar í samræmi við viðmiðunar­
reglurnar, en einnig voru rannsóknir á menntunarþörf
miðað við innihaldi starfa. Sambærileg rannsóknarhefð
var enn við lýði í lok 20. aldar og í upphafi þeirrar 21.
﴾t.d. Beile og Adams, 2000; Doctor, 2008; Gorman og
Cornish, 1995; Hong Xu, 1995; Kealy, 2009; Knight,
2007; Loughridge og Sutton, 1988; Loughridge, 1990;
Loughridge, Oates og Speght, 1996; Maceviciute, 1999;
Mackenzie, 2007; Pors, 2001; Quarmby, Willett og
Wood, 1999; Reser og Shuneman, 1992; Rosenberg,
1989; Santos, Willett og Wood, 1998; Slater, 1987,
1991; Stefanía Júlíusdóttir, 1994, 2007; Summerfield,
2002; The 8Rs Research Team, 2005﴿.
Sameiginlegt með flestum rannsóknaraðferðum
sem notaðar voru til þess að áætla mannaflaþörf fram í
tímann var að áætlanir byggðu að hluta til á aldri starfs­
fólks á rannsóknartíma og hver þróunin hafði verið fram
til hans. Gildi áætlananna fyrir framtíðina var þess
vegna háð því að þróunin héldist sambærileg við það
sem hún hafði verið í fortíðinni ﴾til dæmis King Research