Bókasafnið - 01.06.2014, Qupperneq 48

Bókasafnið 38. árg. 2014
48
möguleika í bókasafnskerfum, lesi sjaldan leiðbeiningar
og nýti sér lítið hjálparsíður ﴾Hartley og Booth, 2006;
Kumar, 2011﴿. Rannsókn Morupisi og Mooko ﴾2006﴿ á
notkun nemenda í háskólanum í Botswana á bókasafns­
kerfinu leiddi í ljós að aðeins tæplega helmingur nem­
enda skráði sig inn í bókasafnskerfið til að skoða
lánastöðu sína og framlengja útlánin. Rannsóknin byggði
á þátttökuathugun og spurningalistakönnun þar sem
spurt var bæði opinna og staðlaðra spurninga. Rann­
sóknir á háskólanemum almennt sýna þó oftast að þeir
eru yfirleitt fremur ánægðir með bókasafnskerfið hvort
sem þeir kunna fullkomlega á það eða ekki ﴾Ansari og
Amita, 2008; Hsieh­Yeah, 1996; Islam og Ahmed, 2011﴿.
Fræðimenn hafa bent á nauðsyn þess að auka
fræðslu og kennslu á bókasafnskerfið og margir álíta að
almennt safnfræðslunámskeið í upphafi náms veiti nem­
endum ekki fullnægjandi þjálfun. Þá hafa menn bent á
nauðsyn hagnýtrar kennslu og verkefnavinnu ﴾Ansari og
Amita, 2008; Morupisi og Mooko, 2006; Novotny, 2004﴿.
Samkvæmt rannsókn Head og Eisenberg ﴾2009﴿ lærðu
flestir um bókasafnskerfið í safnkynningum í bókasafninu
á fyrsta ári námsins en mjög fáir sóttu að öðru leyti nám­
skeið eða fræðslu í bókasafninu eða leituðu aðstoðar
starfsfólks bókasafnsins við að læra á gagnasöfnin.
Nemendurnir leituðu þá frekar aðstoðar hjá kennurum
sínum og reyndu að bjarga sér sem mest sjálfir í bóka­
safninu. Líklegra er að nemendur noti gagnagrunna
bókasafnsins ef þeim þykja þeir hentugir og mikilvægt að
þeir fái fræðslu um þá hjá kennurum sínum ekki síður en
á háskólabókasafninu. Virðast nemendur nota þau
gagnasöfn frekar sem kennararnir mæla með og þykir
gagnlegt ef kennarar ræða gagnasöfn og leitaraðferðir í
tímum ﴾Head og Eisenberg, 2009; Tenopir, 2003﴿.
Jacqui DaCosta ﴾2010﴿ benti á að margir háskólakenn­
arar virðast álíta að nemendur tileinki sér upplýsinga­
færni á einhvern hátt óafvitandi í gegnum verkefni í
náminu frekar en að þetta sé eitthvað sem þeir þurfi að
læra og algengt er að þeir flétti ekki neinni slíkri fræðslu
inn í kennsluna.
Aðferðafræði rannsóknarinnar
Rannsóknin byggir á eigindlegri aðferðafræði. Að­
ferðin byggir á nálgun grundaðrar kenningar og mótar
hún rannsóknina og rannsóknarsniðið. Í eigindlegri að­
ferðafræði er leitast við að öðlast skilning á viðhorfum
fólks og reynt er að lýsa viðfangsefninu sem best út frá
sjónarhóli þátttakenda sjálfra. Rannsóknin er takmörkuð
og gefur aðeins vísbendingar um sjónarmið þeirra ein­
staklinga sem þátt tóku í henni.
Rannsóknin byggir á opnum viðtölum þar sem spurt
var opinna spurninga og sveigjanlegur viðtalsrammi var
lagður til grundvallar. Viðtölin voru afrituð orðrétt og
gögnin greind með aðferðum opinnar kóðunar sem felst í
því að kóða og þemagreina viðtölin og finna í þeim rauð­
an þráð með hliðsjón af rannsóknarspurningunum. Öflun
rannsóknargagna hófst í september 2011 og lauk í októ­
ber 2012. Viðtöl voru tekin við átta háskólanema. Úrtakið
er markvisst að því leyti að þátttakendur voru nemendur í
Háskóla Íslands. Þrír þátttakenda voru karlkyns og fimm
kvenkyns á aldrinum 23­46 ára, þrír í grunnnámi og fimm
í framhaldsnámi. Þátttakendur fann ég með því að leita
til samstarfsmanna, vina og kunningja og biðja þá um að
benda mér á viljuga þátttakendur. Tilviljun réði þannig
vali þátttakenda að nokkru, en flestir voru á Félags­
vísindasviði, tveir á Hugvísindasviði og einn á Heilbrigð­
isvísindasviði.
Niðurstöður
Greining rannsóknargagnanna leiddi í ljós þrjú
meginþemu og skiptust þau í nokkur undirþemu. Hér
verður fjallað um nokkrar helstu niðurstöður sem svara
þá um leið að einhverju leyti rannsóknarspurningunum
sem lagt var upp með.
Að læra á Gegni
Nemunum fannst þeir vera misvel undir það búnir að
takast á við fræðaumhverfið í Háskólanum en flestum
þótti þó frekar auðvelt að ráða fram úr því. Í ljós kom að
flestir kynntust Gegni í fyrsta sinn í Háskólanum en þrír
nemendur þekktu hann vel áður og höfðu tamið sér að
nota hann. Örfáir höfðu heyrt um Gegni án þess þó að
hafa notað hann áður en þeir hófu háskólanám. Fólk
virtist hafa fengið takmarkaða fræðslu á skólagöngunni
þótt þrír nemendur hefðu lært á Gegni í mennta­ eða
framhaldsskóla. Margir nemanna minntust þess að hafa
fengið bókasafnskennslu í grunnskóla en tengdu þessa
fræðslu ekki við Gegni. Þess ber þó að geta að þrír þátt­
takendur voru það gamlir að Gegnir var ekki kominn til
sögunnar þegar þeir voru í skóla og að margt hefur
breyst varðandi kennslu í upplýsingalæsi á síðustu árum.
Nemunum fannst auðvelt að læra á Gegni og höfðu
flestir fengið leiðsögn á vinnulagsnámskeiðum, en þrír
þeirra höfðu þó ekki fengið neina beina kennslu. Einn
þeirra greindi til dæmis frá því að þeim hefði verið bent á
að nota Gegni við að leysa verkefni í náminu, en að
engin bein kennsla eða kynning hefði farið fram. Nemi
sem skipt hafði um námsgrein á öðru ári námsins kvað
mikinn mun hafa verið á þessum tveimur fögum og
kvaðst enga slíka fræðslu hafa fengið á fyrsta árinu. Al­