Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.2012, Blaðsíða 34

34 Viðtal 24.–26. febrúar 2012 Helgarblað
ekki gefa upp hver eru. „Ég fékk alls
konar tilboð. Tilboð um störf og ann-
að til að lokka mig í burtu. Ég læt það
duga að segja frá því að þessu sinni
án þess að greina nánar frá því. En ég
varð fyrir miklum þrýstingi. Ég hafði
engan áhuga á neinu af þessu. Ég tók
þetta starf að mér og ætla að klára
þetta verkefni. Ég held að starf mitt
sé mikilvægur liður í því að endur-
heimta trúverðugleika landsins sem
er í rústum eftir hrunið.“
Útrásarvíkingarnir voru kjánar
Gunnar hefur margsinnis rætt á
opin skáan máta um hrunið. Í grein-
inni The Failed State of Iceland, sem
birtist í Euromoney í mars 2010, var
hann beðinn um að lýsa sögunni á
bak við bankastarfsemina á Íslandi:
„Þetta er saga um vanhæfni,
sveitalubbamennsku og mikil-
mennskubrjálæði,“ sagði Gunnar í
því viðtali.
„Ég kallaði þá þröngsýna sveita-
lubba og minntist þess að hrunið
er saga um hörmulega stjórnun og
meinta, alvarlega glæpi,“ segir Gunn-
ar. „Þeir voru ekki hrifnir af því,“ seg-
ir hann og brosir út í annað. „Hrunið
þurfti aldrei að verða og er ekki af-
leiðing af undirmálslánum í Banda-
ríkjunum. Þetta var bara heimatilbú-
ið klúður og ekkert annað. Þeir vildu
vera með stóru strákunum úti í heimi
og fínu bönkunum, eins og Deutsche
og HSBC. En þeir voru því miður ekki
af því kalíber að mínu mati. Langt í
frá, þeir voru kjánar í þessu stóra
samhengi og staðreyndin er sú að í
árslok 2007 var Ísland orðið að fjár-
hagslegu bananalýðveldi og spill-
ingin vatt upp á sig. Eini munurinn
á Panama og Íslandi í dag er veðrið.
Panamabúar eru reyndar ekki lengur
ánægðir með þann samanburð.“
Einhver þarf að
standa í lappirnar
„Það hefur vantað heilmikið upp á
siðferði í þessu landi í langan tíma.
Það þarf að taka það föstum tökum,“
segir Gunnar og segist halda að sú
vinna þurfi að hefjast inni á heim-
ilum landsins og í skólunum en líka
innra með hverjum skynsömum og
góðum manni.
„Það sem tryggir sigur hins vonda
er að hinir góðu menn þegi,“ segir
hann. Þetta er margfræg tilvitnun í
Burke sem á vel við eftir hrun að mati
Gunnars og kallar á stuðning góðs og
skynsams fólks.
„Það er ekki nóg að ræða þessi
mál í heita pottinum og á kaffistof-
unum. Það verður að gera eitthvað.
Annars heldur þetta bara svona
áfram. Lítil klíka stýrir okkur og
stjórnar.“
Hann á erfitt með að sætta sig við
að skynsamt fólk missi kjarkinn nú
eftir hrun.
„Ég er sár og reiður yfir að þetta
sjónarspil og leikaraskapur komi
upp aftur og aftur. Óheilindi og
óheiðarleika á ég mjög erfitt með
að sætta mig við. Í erfiðum verkefn-
um vona ég alltaf að ég hafi liðsinni
heiðarlegs fólks og ég vildi óska að
ég þyrfti ekki alltaf að vera á varð-
bergi. En ég þarf að vera það.“
Hvað er það sem er sárast?
„Að það skuli vera hægt að draga
að því er virðist skynsamlegt fólk í
einhvern delluleiðangur. Það er ver-
ið að draga fólk á asnaeyrunum. Eða
er það svo að fólk hefur engan kjark
eða sannleiksvitund? Hvers konar
aumingjaskapur er þetta? Það þarf
einhver að standa í lappirnar. Það
er fullt af góðu fólki til en það þarf
að stíga fram. Mín reynsla er sú að
sannleikur og réttlæti sigrar stund-
um. En bara tímabundið. Svo nær
spilling og óréttlæti yfirhöndinni
aftur. Þetta gengur í hringi. Þetta er í
þriðja skipti á 27 árum sem ég lendi í
þessu. Ég hlýt að vera þrjóskur.“
Kallar á heiðarlegt fólk
„Ég kalla á heiðarlegt fólk sem
vill starfa af heilindum. Það þarf
að láta í sér heyra og taka erfiðar
ákvarðanir. Ekki þegja og ekki spila
með.
Það þarf að taka afstöðu og
falla með því. Það gerist ekki öðru-
vísi. Það er kostnaður, það er her-
kostnaður. Þú getur ekki leyst þjóð-
félagsmálin í heita pottinum. Það
er ekkert svoleiðis til. Einhverjir
verða að standa, falla, skaðast. Ein-
hvers konar bylting þarf að eiga
sér stað. Þetta er ekki blóðug bylt-
ing, þetta er bylting hugarfars sem
þarf að eiga sér stað. Einhver meiri
áhættutaka hjá fólki, þegar það sér
eitthvað rangt, að láta í sér heyra.“
Kynni Gunnars og Björgólfs
„Ég varð fyrst var við þennan sið-
ferðisskort sem mér er tíðrætt um
í Hafskipsmálinu,“ nefnir Gunnar.
„Það er langt síðan en það hefur
ekkert breyst. Bara versnað því það
eru meiri peningar í umferð.“
Leiðir þeirra Björgólfs Guð-
mundssonar lágu saman í Banda-
ríkjunum á níunda áratugnum.
Gunnar hafði ílenst í Bandaríkjun-
um eftir MBA-nám í háskólanum í
Minnesota þar sem hann starfaði
meðal annars fyrir Pepsi og í nokk-
ur ár starfaði hann sem fjárfesting-
arfulltrúi fyrir Sameinuðu þjóðirn-
ar í New York.
„Ég kynntist Björgólfi 1980 í
New York og fór með það verkefni
að finna fyrirtæki til að kaupa og
reka. Ég gerði það og var í forsvari
fyrir fyrirtækið Cosmos. Svo hall-
aði undan fæti hjá Hafskip, það
fór á hausinn. Cosmos lifði aðeins
lengur en Hafskip en þá var ég far-
inn. Ég sagði upp. Ég held að það
hafi verið í febrúar 1985. Sama dag
og þeir fóru í hlutafjáraukningu í
bullandi tapi. Ég var ekki sáttur við
það. Ég vissi að þetta væri allt í tap-
rekstri. Þá urðu miklar ósættir milli
okkar. Þær lifa enn þann dag í dag.“
Varaði við Björgólfsfeðgum
Þegar Björgólfsfeðgar keyptu
Landsbankann lét Gunnar sam-
stundis af störfum. „Ég var mikið á
móti því að þeir kæmu þangað inn
og það vissu allir.
Ég ræddi við marga aðila um
sögu Björgólfs og varaði eindreg-
ið við því að hann fengi að kaupa
Landsbankann.“ Hann talaði fyr-
ir daufum eyrum innan og utan
bankans og stjórnsýslunnar. „Sum-
ir sem vissu af þessu eru enn þing-
menn,“ segir hann frá án þess að
nefna nöfn.
Gosdrykkjaverksmiðjan Baltic
Bottling Plant í Sankti Pétursborg,
sem Björgólfsfeðgar og athafna-
maðurinn Ingimar Ingimarsson
settu á laggirnar saman undir lok
síðustu aldar, er stór hluti af ör-
lagasögu feðganna. Hluta söluand-
virðis verksmiðjunnar notuðu feðg-
arnir til að kaupa Landsbankann í
árslok 2002. Ingimar hefur haldið
því staðfastlega fram að feðgarnir
hafi stolið verksmiðjunni af hon-
um. Viðskipti Ingimars og Björg-
ólfsfeðga í Rússlandi voru talsvert
rædd hér á landi um það leyti sem
feðgarnir keyptu Landsbankann
en Ingimar mun hafa varað Fjár-
málaeftirlitið við feðgunum, líkt og
Gunnar gerði.
„Breskur vinur minn er vinur
fyrrverandi eiganda gosverksmiðj-
unnar. Ég vissi því um vafasama
viðskiptasögu þeirra feðga sumar-
ið 2002. Ég ræddi þetta náttúrulega
við fólkið í bankanum og ráðherra.
Nokkrum þingmönnum var líka
sagt frá þessu. Ég var með allar þess-
ar staðreyndir og auðvitað var líka
hægt að benda á tvo dóma í Hér-
aðsdómi Reykjavíkur og aðra dóma
í Rússlandi. En þetta hafði engin
áhrif því búið var að afla samþykkis
fyrir þeim gjörningi. Rétt eða rangt.
Öllum var sama. Fókusinn var alveg
rangur, helst þótti fréttnæmt lista-
verkasafn Landsbankans.“
Þöggun og aumt
aðhald blaðamanna
Stuttu eftir kaup feðganna á Lands-
bankanum birtist forsíðugrein í
Euromoney um málefni þeirra feðga
þar sem efast er um heilindi þeirra
í viðskiptum. „Should this man take
the helm?“ er spurt á forsíðu blaðs-
ins. Gunnar segir þessa forsíðufrétt
hafa verið þaggaða niður hér á landi.
„Ég held að lýðræði geti ekkert
virkað nema fjölmiðlar veiti stjórn-
málamönnum og stjórnvöldum
aðhald. Annars gengur þetta ekki.
Alls ekki. Blaðamenn á þeim tíma
voru bara að birta fréttatilkynning-
ar og voru ekkert að rannsaka mál-
in. Þetta voru staðreyndir sem þeim
líkaði ekki við á þessum tíma af því
það hentaði ekki. Það var aðeins
minnst á þessa grein í Speglinum
en síðan ekki söguna meir. Þetta var
bara óþægilegt og þetta var þaggað
niður. Euromoney er hins vegar afar
virt rit og mjög þekkt og því var þetta
til marks um ástand samfélagsins.“
„Ég gef ekkert eftir“
Á mánudaginn mætti Gunnar til
vinnu þrátt fyrir að hafa fengið til-
kynningu um það á föstudeginum
að stjórnin hefði áformað að segja
honum upp. Honum fannst það
ekki auðvelt en hann trúir því að
það sé mikilvægt að hann standi
fast í báða fætur í gjörningaveðrinu
í kring. Fari það svo að það verði
hann en ekki stjórn FME sem vík-
ur ætlar hann að sækja rétt sinn af
fullu afli.
„Það var á fimmtudaginn í síð-
ustu viku sem mér var boðið að
taka starfslokaboði af stjórn FME,“
segir Gunnar. „Það skipti mig engu
máli. Ég mætti til vinnu á föstudegi
og aftur á mánudegi og alla vikuna.
Ef ég verð látinn fara og það verð-
ur brotið á mínum rétti þá mun ég
sækja hann til baka. Það er alveg
klárt mál. Ég mun ekki gefa neitt
eftir. Félag forstöðumanna ríkisins
myndi ekki verða ánægt myndi ég
ekki sækja rétt minn. Það er skylda
mín að gera það.“
Hann segir skyldu sína víðtækari
vegna þess þrýstings sem hann hef-
ur orðið fyrir.
„Ef eitthvað er gert rangt þá
þarf að láta finna fyrir því að mað-
ur samþykki ekki óréttlæti. Það er
eina færa leiðin að fara. Þótt hún sé
löng og óvinsældum vaxin. Það er
ekki skemmtilegt að standa í þessu.
Því mega allir trúa og það eru auð-
veldari leiðir út úr þessum málum.
Bara þegja og fara sína leið. Taka
einhverjum tilboðum. En ég má
ekki gera það og mér hefur aldrei
komið það til hugar. Í mörgum öðr-
um löndum væri stjórn FME búin
að segja af sér vegna klúðurslegrar
framkvæmdar í tengslum við fyrir-
hugaða uppsögn og brot á lögum,
reglum og rétti. En þar hef ég ekkert
vald. Valdið er í höndum viðskipta-
og efnahagsmálaráðherra. Hann
hefur skipað stjórnina til fjögurra
ára og verður að meta það hvort
hún sé vanhæf í ljósi nýliðinna at-
burða og ef hann kemst að þeirri
niðurstöðu á hann að krefjast af-
sagnar stjórnar FME.“
„Ég er sannfærður
um að Kastljós-
viðtalið hafi verið afar
illa undirbúið og jafnvel
leikstýrt.
Kúreki á norðurhjara „Ertu kúreki?“
spyr blaðamaður Gunnar í gamansömum
tón. „Já. Ætli það ekki. Ég er hestamaður og
fer stundum í langar hestaferðir. Reyndar
stundum með kúrekahattinn á höfðinu þegar
ég fer í langar hestaferðir í Bandaríkjunum.“