Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.2012, Blaðsíða 46

E
r Svartfugl Gunnars Gunn-
arssonar rómantískur skáld-
skapur? Þessi magnaða skáld-
saga um ástríðuglæpi þá sem
framdir voru á bænum Sjö-
undá í Rauðasandshreppi í upphafi
nítjándu aldar? Verk sem tekst á við
sálfræðilegar, trúar- og tilvistarlegar
spurningar af djúpskyggni sem á vart
sinn líka í íslenskum bókmenntum?
Er hægt að kalla slíkt verk rómantísk-
an skáldskap?
Ég verð að játa að mér hafði aldrei
komið það til hugar fyrr en ég heyrði
Mörtu Nordal halda því fram í út-
varpsviðtali á dögunum. Marta vakti
í fyrra athygli með leiksýningu sem
hún samdi í kringum þjóðsagnaefnið
um Fjalla-Eyvind. Þar var hefðbund-
inni rómantískri túlkun teflt á áhuga-
verðan hátt gegn öllu nöturlegri sýn
á þann mannlega veruleika sem
þarna kann að hafa legið að baki.
Leikin voru brot úr gamalli útvarps-
upptöku á leikriti Jóhanns Sigurjóns-
sonar á meðan fjórir leikarar brugðu
upp annars konar mynd af ástar-
dramanu. Sýningin fór fram í lokuðu
og óhrjálegu rými í Norður-Pólnum
og gekk ágætlega upp sem slík. Um-
hverfi leiks og inntak kölluðust á og
unnu saman af skilvirkni sem er ekki
alltof algeng í íslensku leikhúsi.
Nú reynir Marta að endurtaka
leikinn með drama Bjarna og Stein-
unnar og maka þeirra, Jóns og Guð-
rúnar, sem elskendurnir fórnuðu á
blóðvelli ástríðnanna. Til þess hefur
hún fengið afnot af hinum litla leiks-
al Þjóðleikhússins í kjallara Jóns Þor-
steinssonar-hússins gamla, Kúlunni.
Á sviðinu eru aðeins fjögur rúm-
stæði sem minna á svefnskála eða
fangaklefa, fjórir leikendur endur-
segja söguna, aðallega með tilvitn-
unum í yfirheyrslurnar yfir Bjarna
og Steinunni, úr skáldsögu Gunnars.
Mikil stílfærsla einkennir leikinn,
leikendur hafa í frammi ýmsa mím-
íska og ballettíska tilburði á meðan
fjórir svartklæddir ljósamenn sveima
í kringum þá með litla ljóskastara á
hjólum. Upp á baktjald er varpað
ýmsu myndefni: af landslagi á slóð-
um sögunnar, fjörugrjóti, mest er þó
lagt í lifandi myndir af nöktu holdi
aðalpersónanna í ástarleikjum; þær
eru teknar í soft focus líkt og var í
tísku í evrópskum og bandarískum
kvikmyndum á áttunda og níunda
áratugnum og þótti þá víst bæði list-
rænt og djarft. Annars er allt óskap-
lega spartanskt og dimmt.
Það sem tókst í fyrri sýningunni,
tekst ekki hér. Sjöundá verður ekki
annað en röð af myndrænum at-
riðum sem leikendur fara meira og
minna vélrænt í gegnum. Sagan er
sögð í brotum og stundum endur-
liti; einn leikenda þarf jafnvel stund-
um að taka sér í munn spurningar
Schevings sýslumanns úr réttarhald-
inu. Einstök atriði geta verið áferð-
arsnotur, einkum takast leikslokin
vel, en það myndast aldrei neitt lif-
andi flæði. Þau Edda Björg Eyjólfs-
dóttir og Sveinn Ólafur Gunnarsson
ná hvergi að fylla út í mynd elsk-
endanna með þeim hætti að maður
trúi á ástir þeirra. Sú kynferðislega
aðlöðun og spenna, sem við fund-
um fyrir í Fjalla-Eyvindi – aðallega í
þróttmikilli og seiðandi túlkun Guð-
mundar Inga Þorvaldssonar á Kára –
er hér víðs fjarri. Eini leikandinn sem
kemst nærri því að sýna persónu
sína á sæmilega sannferðugan hátt
er Harpa Arnardóttir í hlutverki vesa-
lingsins Guðrúnar. Annars er sjálf-
sagt ósanngjarnt að fylla stóra dóma
um frammistöðu leikenda, eins og
hér er búið að þeim af hálfu leikstjóra
og höfundar.
Snemma í sýningunni er leikið
brot úr gamalli útvarpsupptöku
með Gunnari Gunnarssyni. Þar lýsir
skáldið hughrifum sínum, þegar
það leit til Sjöundár af hafi, og dreg-
ur upp huglæga mynd af persónum
sögunnar. Vera má að vottað hafi
fyrir rómantík í þeim orðum. En þau
eru ekki nokkur lykill að sögunni
sjálfri. Ummælum höfunda um eig-
in verk verður alltaf að taka með
miklum fyrirvara, allra helst ef þau
falla löngu eftir að verkið varð til. Í
Svartfugli er tekist á við efni sem
var höfundi nákomið og viðkvæmt.
Þegar verkið kom út árið 1929 fékk
það afburða viðtökur hjá dönsk-
um lesendum og gagnrýnendum
sem sumir líktu því við skáldsögur
Dostojevskís. En á Íslandi var ekki
skrifaður um það einn ritdómur;
hér einkenndust undirtektir af al-
kunnu örlæti okkar og reisn. Og
það má vel deila um hvort Íslend-
ingar hafi nokkru sinni sýnt að þeir
meti Svartfugl að verðleikum; sumt
af því, sem skrifað hefur verið um
verkið af lærðum bókmenntafræð-
ingum, bendir síst til þess. Ef Marta
Nordal hefur í alvöru ætlað sér að
„afbyggja“ það sem hún telur vera
mynd skáldsögunnar af óhugnað-
inum á Sjöundá, hefði hún þurft að
leggja meira á sig en að draga fram
eina gamla útvarpsupptöku og búa
til listrænar uppstillingar og mynda-
sýningar.
Að lokum: það er venja leikhúsa
að sjá til þess að við, sem höfum
það verkefni að skrifa gagnrýni um
leiksýningar, fáum góð sæti. Sæt-
in í Kúlunni eru ekki númeruð og
frumsýningarkvöldið lét Þjóðleik-
húsið gagnrýnendum bara eftir að
slást um sætin við aðra leikhús-
gesti. Að vísu mátti heyra áhyggju-
fullan þjóðleikhússtjóra reyna að
finna leikdómara Fréttablaðsins
betra sæti rétt áður en sýningin
hófst. Það mistókst og leikdómar-
inn lenti út við vegg, rétt eins og
kollega hans frá DV.
Músíktilraunir í 30 ár
n Skráning hafin í þrítugustu keppnina
Í
ár eru þrjátíu ár liðin frá því
að fyrstu Músíktilraunirnar
voru haldnar. Nú stendur
yfir skráning í þrítugustu
keppnina sem fram fer í Aust-
urbæ dagana 23.–31. mars og
hægt er að skrá sig á heima-
síðunni musiktilraunir.is til
5. mars. Fjörutíu hljómsveit-
um gefst færi á að skrá sig til
leiks. Músíktilraunir eru opnar
fyrir alla á aldrinum 13–25 ára.
Fjölmargir íslenskir tónlist-
armenn hafa stigið sín fyrstu
skref í keppninni. Má þar nefna
hljómsveitirnar Greifana,
Botnleðju, Mínus, Rottweiler-
hundana, Mammút, Agent
Fresco, Bróður Svartúlfs og Of
Monsters and Men. Sigurveg-
ari síðasta árs var hljómsveitin
Samaris. Fjögur undankvöld
verða en 10–12 hljómsveitir
fara í úrslit.
Hljómsveitirnar sem lenda
í þremur efstu sætunum eru
verðlaunaðar auk þess sem
valdir eru efnilegustu/bestu
hljóðfæraleikararnir og vinsæl-
asta hljómsveit meðal áhorf-
enda. Verðlaunin eru ekki af
verri endanum. Meðal annars
hljóðverstímar í Sundlauginni,
Stúdíó Ljónshjarta og Island
Studios, úttektir frá 12 tónum,
Tónastöðinni og Hljóðfæra-
húsinu ásamt gjafabréfum frá
Icelandair. Úrslitakvöldinu er
útvarpað á Rás 2 auk þess sem
Sjónvarpið hefur undanfarin
ár tekið það upp og sýnt síðar.
viktoria@dv.is
46 Menning 24.–26. febrúar 2012 Helgarblað
Dauflegt á Sjöundá
Jón Viðar Jónsson
leikminjar@akademía.is
Leikrit
Sjöundá
eftir Mörtu Nordal og leikhópinn
Leikstjóri: Marta Nordal
Leikmynd og lýsing: Egill Ingibergsson
Búningar: Helga I. Stefánsdóttir
Tónlist og hljóðmynd: Stefán Már Magnúss
Aldrei óstelandi í samvinnu
við Þjóðleikhúsið
Áferðarsnoturt Einstök atriði
áferðarsnotur en ekkert lifandi flæði.
Má mæta en
ekki sprella
Grínistinn Sacha Baron Cohen
sem er hvað þekktastur fyrir gervi
sín sem Ali G og Borat má mæta á
Óskarinn þvert á þær sögusagnir
sem voru í gangi á netinu. Einn
meðlimur akademíunnar stað-
festi við Hollywood Reporter að
miði Sacha hefði ekki verið aftur-
kallaður en enn væri beðið fregna
af því hvaða efni hann ætlaði að
bjóða upp á. Honum er meinað að
koma í gervi einræðisherrans sem
hann leikur í væntanlegri mynd
sinn, The Dictator, og má ekki
nota rauða dregilinn til neinnar
óbeinnar auglýsingaherferðar.
Fólkið valdi
hjálpina
Fastlega er búist við því að þögla
kvikmyndin The Artist sópi að sér
verðlaunum á Óskarnum á sunnu-
daginn eins og hún hefur gert á
öllum öðrum verðlaunahátíðum
á þessu ári. Annað væri þó uppi á
teningnum ef fólkið fengi að ráða.
Sjónvarpsstöðin MTV setti upp
sína árlegu skoðanakönnun þar
sem fólk var spurt hvaða myndir
og hvaða leikarar ættu að vinna
til verðlauna. Tugir þúsunda tóku
þátt og rústaði kvikmyndin The
Help kosningunni með 41 pró-
senti atkvæða. The Artist varð
í öðru sæti með 17 prósent at-
kvæða.
Þrjár myndir
eiga metið
Óskarsverðlaunahátíðin fer fram á
sunnudagskvöldið en þetta verður
í 84. skipti sem Óskarinn verður
afhentur. Þrjár myndir eiga metið
yfir flestu Óskarsverðlaunin en
það eru Ben Hur (1959), Titanic
(1957) og Lord of The Rings: Ret-
urn of the King (2003.) Þær unnu
allar ellefu Óskara. Sá leikari sem
oftast hefur unnið er Kathar-
ine Hepburn en hún vann fjóra
Óskara á sínum tíma, alla fyrir
leik í aðalhlutverki. Þrír leikarar
hafa unnið þrjá Óskara, Walter
Brennan, þrívegis fyrir leik í aðal-
hlutverki, og svo Ingrid Bergman
og Jack Nicholson sem bæði hafa
unnið tvo sem leikarar í aðalhlut-
verki og einn sem leikarar í auka-
hlutverki. Samaris Hljómsveitin Samaris vann Músíktilraunir í fyrra. mynd Brynjar GunnarSSon