Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.2012, Blaðsíða 43

43Helgarblað 24.–26. febrúar 2012
Æ
vintýramaðurinn John
Fairfax yfirgaf heims-
ins rann 8. febrúar. Lífs-
hlaup hans var að mörgu
leyti merkilegt en hans er
einna helst minnst fyrir að hafa róið
einn yfir Atlantshafið árið 1969, þá
rúmlega þrítugur að aldri, og tveimur
árum síðar yfir Kyrrahafið í félagi við
Sylvíu Cook, kærustu sína sem hann
kynntist í Lundúnum.
John Fairfax fæddist í Rómaborg á
Ítalíu 21. maí 1937, sonur bresks föð-
ur og búlgarskrar móður. Móðurfjöl-
skylda hans bjó í Rómaborg, en föður
sinn þekkti John lítið sem ekkert, enda
vann hann hjá breska ríkisútvarpinu
BBC í Lundúnum. Sem fyrr segir er
hans helst minnst fyrir afrek sín sem
sæfara en þau nánast blikna í sam-
anburði við margt annað sem á daga
hans dreif.
Fairfax var ungur að árum þegar
villt eðli hans gerði vart við sig og að-
eins níu ára að aldri gerði hann út um
ágreiningsmál í skátaferðalagi með
því að taka skammbyssu ítalsks skáta-
foringja síns og láta kúlum rigna yfir
kofann þar sem drengirnir sváfu, án
þess þó að særa nokkurn. Síðar sagði
John: „Kúlurnar fóru í gegnum vegg-
ina sem pappír væri. Það var krafta-
verk að ég varð engum að bana.“ John
var útlægur ger úr samtökum skáta-
drengja á Ítalíu í kjölfarið.
„Sjálfsmorð með jagúar“
Um John Fairfax hefur verið sagt að
hann hafi nánast verið sem karakter
úr bók eftir Graham Green, með væn-
um slatta af Hemingway og smá slettu
af Ian Fleming.
Skömmu eftir uppákomuna í
skátabúðunum fluttu John og móðir
hans til Argentínu þar sem þau sett-
ust að í Buenos Aires, en það var óeirð
í blóði John og aðeins þrettán ára að
aldri hleypti hann heimdraganum,
flutti út í Amazon-frumskóginn til að
lifa „eins og Tarsan“ þar sem hann lifði
af veiðum og stundaði skinnaverslun.
Um tvítugt, bugaður af ástarsorg,
reyndi hann „sjálfsmorð með jagúar“.
Hugmyndin var að láta jagúar ráðast
á sig og bíða þannig bana. En þegar á
hólminn var komið snérist John hugur
og greip hann til skotvopns og banaði
skepnunni.
Rúmlega tvítugum tæmdist hon-
um arfur, 10.000 Bandaríkjadalir.
Hann sagði skilið við Amazon-frum-
skóginn og fór sjóleiðina til New York.
Þar keypti hann sér Chevrolet-bifreið
og ók til San Fransisco. Þar hélt hann
til þar til fé hans var til þurrðar geng-
ið og ákvað þá að fara til móður sinnar
í Argentínu – á reiðhjóli. En ýmislegt
dreif á daga hans áður en hann komst
í móðurfaðminn.
Sjórán og smygl
Hjólið dugði John til Gvatemala og
hann hélt för sinni áfram á puttanum
og komst þannig til Panama. Þaðan lá
för hans til Kólumbíu þar sem hann
munstraði sig á bát. Eftir skamman
sjómannsferil í Kólumbíu snéri hann
aftur til Panama.
Ekki er fjarri lagi að með dauða
John Fairfax sé horfin á braut ein
síðasta myndbirting aldagamallar
ímyndar ævintýramanns og einfara.
Ímyndar sem öðrum þræði hefur ver-
ið efniviður kvikmyndanna um Indi-
ana Jones og bóka á borð við Nám-
ar Salómons konungs. Reyndar hafa
raunveruleikaþættir á borð við Survi-
vor og Amazing Race gert hjákátlega
tilraun til að fanga þessa ímynd að
einhverju leyti.
Eftir að John kom aftur til Panama
komst hann í kynni við smyglara. „Ég
sagði honum að ég vildi reyna mig við
smygl,“ sagði John um upphaf þeirra
kynna. Hann stundaði sjórán og smygl
um þriggja ára skeið. „Innan árs var ég
orðinn skipstjóri á einu skipa hans.
Ég þvældist um allan heim, smyglaði
byssum, viskíi og sígarettum.“ Án efa
kom sú reynsla John til góða þegar
hann réri síðar yfir tvö heimshafanna.
Þegar John var búinn að fá sig full-
saddan af smygli ákvað hann að ræna
skipinu í félagi við annan mann. Þeg-
ar þeir komu í höfn beið lögreglan
þeirra, en John slapp, einn fjögurra
áhafnarmeðlima: „Ég var með grím-
una, sundfitin og falsað vegabréf, allt
klárt. Ég synti 8 kílómetra til að kom-
ast undan.“
John gerðist síðan fiskimaður á
Jamaíka í eitt ár áður en hann snéri
til Argentínu þar sem hann stýrði
minkabúi skamma hríð – til að friða
móður sína sem hugnaðist ekki lífs-
stíll sonar síns. Einnig reyndi hann
fyrir sér sem fjárhættuspilari og lagði
áherslu á bakkarat.
Yfir hafið á handafli
Sem ungur drengur hafði John lesið
um Chay Blyth og John Ridgway sem
réru yfir Atlantshafið og gerði sér grein
fyrir því að ef hann ætti að afreka það
einn fyrstur manna yrði hann að láta
hendur standa fram úr ermum.
Á sjöunda áratugnum fór John
Fairfax til Englands og hóf undirbún-
ing að ferðalaginu. Undirbúningurinn
tók tvö ár og John réri daglega á bát
sínum Serpentine á vatni í Hyde Park
í Lundúnum.
Stóri dagurinn rann upp 20. janú-
ar 1969. Þá lagði John Fairfax úr höfn á
Kanaríeyjum og endastöðin var Flór-
ída í 3.600 sjómílna fjarlægð. Bátur-
inn, Britannia, var sérsmíðaður 22 feta
bátur og um borð voru birgðir, meðal
annars niðursoðið svínakjöt, hafra-
mjöl og koníak og talstöð. Fram und-
an var Atlantshafið og einsemd.
John Fairfax hélt dagbók á ferða-
laginu og þann 16. maí, á 116. degi
ferðarinnar, skrifar hann: „Ræ. Að róa.
Ég ræ, hún rær, þau róa. Nei! Enginn
nema ég rær... Dag einn, þegar ég dey
og fer til helvítis, ég veit að það gerist:
Þá mun djöfullinn dæma mig til að
róa... og róa... og róa...“
Í annarri færslu sem hann setur
á blað eftir að hafa spjallað við Sylv-
íu segir hann meðal annars að spjall-
ið hafi létt honum eilítið lundina, en
í reynd hafi hann ekki haft hugmynd
um hvað hann ætti að segja: „Ég er að
verða klikkaður, á því leikur enginn
vafi.“
Annars ágætur afmælisdagur
Á afmælisdegi sínum, 121. degi ferða-
lagsins, skrifar hann að honum, 32
ára, líði eins og tíræðum manni: „… og
einn versti dagurinn. Ég kláraði tób-
akið; ég átti í hálfa pípu, hafði geymt
það til að gera mér glaðan dag – tób-
akið blotnaði. Hindberjadós sem ég
hafði geymt vegna dagsins var ónýt og
ég varð að henda henni. Og rétt í þann
mund sem ég var að fá mér koníaks-
sopa í tilefni dagsins kom heljaralda,
um 5 metra há, þvert á Britanníu og
mér skolaði fyrir borð. Tapaði flösk-
unni og meiddi mig illa á fæti … að því
frátöldu, afar ánægjulegur afmælis-
dagur.“
Til að bæta sér upp verulegan skort
á félagsskap konu átti hann í áköfum
samræðum við plánetuna Venus.
Eftir 180 daga siglingu, 19. júlí
1969, kom John Fairfax, útitekinn,
þreyttur og um níu kílóum léttari, í
höfn í Hollywood í Flórída. „Þetta er
helvítis heimska,“ sagði hann þegar
hann steig á land, fyrstur manna til
að róa einn síns liðs yfir Atlantshafið.
Tveimur árum síðar var hann greini-
lega búinn að gleyma þeim orðum.
Britannía II og Kyrrahafið
Þann 26. apríl 1971 hófst ferðalag
John Fairfax yfir Kyrrahafið. Í þetta
sinn var hann ekki einn í för því kær-
asta hans, Sylvía Cook, hafði afráðið
að halda honum selskap. Lagt var úr
höfn í San Francisco og stefnan tekin
á Hay man-Eyju í Ástralíu. Farkostur-
inn, sem hafði fengið nafnið Britannía
II, var ívið stærri en Britannía eða 36
fet að lengd.
361 degi síðar, eftir ævintýralegt
8.000 sjómílna ferðalag, tóku þau land
á Hayman-eyju. Í sjóferðinni var John
bitinn af hákarli, þau lentu í hvirfilbyl
og glímdu við dyntótt náttúröflin. Þeg-
ar búið var að binda festar sagði John:
„Þetta var ömurleg för. Mér væri sama
þó ég snerti aldrei ár framar.“
John og Sylvía lifðu ferðalagið af,
en sambandi þeirra lauk og árið 1981
kvæntist hann stjörnuspekingi, Tiff-
any að nafni. Síðustu árin bjó John að
mestu í Las Vegas þar sem hann hafði
lifibrauð af fjárhættuspili – bakkarat í
anda James Bond.
kolbeinn@dv.is
Sjóræningi og
smyglari allur
n John Fairfax réri einn síns liðs yfir Atlantshafið n Stundaði smygl um þriggja ára skeið
Í höfn á Flórída „Ég er að verða klikkaður, á
því leikur enginn vafi,“ skrifaði John í dagbók
sína á 89. degi sjóferðarinnar yfir Atlantshafið.
John Fairfax og Sylvía Cook um borð í Britanníu II Þau urðu fyrst manna til að róa yfir Kyrrahafið og Sylvía varð fyrst kvenna til að róa yfir úthaf yfirhöfuð.