Gripla - 20.12.2010, Qupperneq 319

319GULLKÁRSLJÓÐ OG HRAFNAGALDUR
frásögn og eiga meira sameiginlegt með unglegum hetjukvæðum en forn-
um goðakvæðum.
3.4 Orðalagslíkindi
Ýmis orðalagslíkindi eru með Gullkársljóðum og fornum kveðskap, einkum
frá 12. og 13. öld. Af fornlegu skáldamáli má nefna orðið slíðrvöndr en það
kemur annars aðeins fyrir hjá Rögnvaldi kala (d. 1158). Kvenkenningin
námeik er einnig athyglisverð. Það er mjög sjaldgæft og allfornlegt að kenna
konur við nám eða námdúk en með því mun átt við einhvers konar flík.
Tvö dæmi um kenningar af þessu tagi finnast í Lexicon Poeticum, annað
telur Finnur Jónsson til 12. aldar en hitt til u. þ. b. 1000. Ég get hvergi
fundið kenningar af þessu tagi í rímum eða öðrum yngri kveðskap.15 Í
Gullkársljóðum er kona kölluð bæði laukreiðr og gullreiðr. Stofninn reiðr í
kvenkenningum kemur annars aðeins fyrir í vísu í Njáls sögu sem Finnur
Jónsson taldi til 13. aldar (Skj A II, 203).16
Orðalagssamsvaranir eru mestar milli Gullkársljóða og annarra kvæða
undir fornyrðislagi. Ýmislegt mætti tína til en hér verða aðeins sýnd helstu
dæmi úr þremur kvæðum.
Gullkársljóð 70.7–8 Grípisspá 10.1–2 (Edda I, 263)
að hann manna varð Þú munt maðr vera
mestr undir sólu. mæztr und sólu
Gullkársljóð 31.7 Grípisspá 48.6 (Edda I, 277)
lofsæl kona lofsæl kona
Gullkársljóð 46.3 Hervararkviða 26.3 (Edda II, 550)
fláráð kona fláráð kona
15 Sigfús Blöndal segir í orðabók sinni að orðið komi í nútímamáli aðeins fyrir í kveðskap en
eina dæmið sem hann gefur er ‘námseik’ og e. t. v. hefur hann þar haft Gullkársljóð fyrir sér.
Ásgeir Blöndal Magnússon segir í Íslenskri orðsifjabók að orðið sé „alg. í kvenkenningum“
en aftur er eina dæmið ‘námseik’ og sjálfsagt liggja þar engar sjálfstæðar athuganir að baki.
Björn Karel Þórólfsson nefnir orðið ekki þar sem þess væri að vænta ef hann hefði fundið
það í rímum (1934, 188).
16 Í Sigurðar rímum fóts V.8 (Finnur Jónsson 1905–1922 II, 315) kemur fyrir vísuorðið ljóminn
stendr af lauka reiði. Þarna gæti reiði verið þágufall af reiðr.