Són - 01.01.2004, Page 35

MÁLSHÁTTAKVÆÐI 35
hvernig þetta er hægt ef litið er til kvæðisins í heild og einkum hljóta
þó vísurnar, sem fjalla um „hin fornu minni“, að skjóta skökku við.
En hitt geta menn tekið undir með Anne Holtsmark8 að orðskviðirnir
eru ekki valdir af handahófi. Þeir eru tíðum bundnir saman efnislega
á listilegan hátt og oft má skynja dulinn brodd að baki:
Sitt mein þykir sárast hveim.
Sáttargjörð er ætluð tveim.
Oddamaður fæst oft hinn þriði,
jafntrúr skal sá hvárra liði.
Engi of dæmir sjálfan sig,
slíkt ætla eg nú henda mig.
Ýta lið þótt allt fari byrst,
engi læst því valda fyrst.
(Málsháttakvæði, 10)
Trúlega geta menn verið sammála um að hægt sé að lesa sitthvað um
persónulega hagi skáldsins og ástaraunir út úr þessum vísuorðum.
Stefið í drápunni tekur einnig undir þennan tón svo hér er komið að
hinum rauða þræði sem bindur hana saman. Gamansemi í bland við
ástarharma er ríkjandi í „Málsháttakvæðinu“ og þessi andblær er einnig
fyrir hendi í „Jómsvíkingadrápu“. Menn hafa rakið þessa afstöðu til
kvenna og ástamála til kveðskapar franskra trúbadúra á 11. og 12. öld.
Rögnvaldur kali Orkneyjajarl (d. 1156) ætla menn að hafi fyrstur nor-
rænna manna komist í kynni við slíkan kveðskap er hann fór árið 1152
í pílagrímsferð til Jórsalaborgar og lá leið hans um Narbón sem er
„sæborg ein í Vallandi“ eins og borgin er kölluð í Orkneyinga sögu. Þar
sat hann veislu hjá greifafrú sem var bæði ung og fríð og hét Ermin-
gerður. Eftir þessi kynni yrkja þeir Rögnvaldur jarl og félagar hans til
Ermingerðar vísur sem þykja sýna að þeir hafi náð hinu nýja tónfalli
nokkuð vel. Bjarni Einarsson9 rekur þessa sögu og segir meðal annars
að „Jómsvíkingadrápa“ Bjarna biskups sé undir greinilegum áhrifum
frá trúbadúrakveðskap. Vissulega gátu þó áhrif frá trúbadúrum borist
með margvíslegum hætti norður eftir álfunni þó svo að ritaðar heim-
ildir séu ekki fyrir hendi. Á þetta atriði bendir Gudrun Lange10 í ný-
legri grein og raunar einnig Finnbogi Guðmundsson.11
8 Holtsmark (1937:11).
9 Bjarni Einarsson (1961:19).
10 Gudrun Lange (1992:104).
11 Íslenzk fornrit XXXIV (1965:lxxiii).