Són - 01.01.2004, Side 95

ÞÝÐINGAR GRÍMS THOMSEN ÚR GRÍSKU 95
legan bakharl Gríms. Það einkennist framar öllu af ákveðinni heild-
arsýn á sögu mannkyns sem samfelldri þroskasögu andans í átt til
frelsis og sjálfsskilnings þar sem einstakir þjóðarandar láta að sér
kveða og gegna hver sínu hlutverki innan heildarinnar.
Og eitt er víst, hvað sem öllu meintu gjaldþroti rómantíkur líður
eða hruni kerfisins, að hvort tveggja, rómantíkin svonefnda og kerfi
Hegels, lifa góðu lífi í bókmenntaskrifum Gríms frá miðri öldinni, ekki
síst í ritgerðum á dönsku er hann birtir árið 1846 og hafa verið þýdd-
ar á íslensku af Andrési Björnssyni og komið út á bók árið 1975 undir
nafninu Íslenzkar bókmenntir og heimsskoðun og fjalla um sérkenni fornnor-
rænna bókmennta og íslenskra sérstaklega og um stöðu Íslands meðal
Norðurlanda. Þar heldur hann ekki einungis stíft fram gildum sem
við, eins og hann, myndum telja rómantísk heldur styðst hann þar
jafnframt við víðan skilning Hegels á rómantísku stefnunni sjálfri sem
hinum þriðja og æðsta áfanga listarinnar á þroskabraut hennar, á eftir
hinum austurlenska eða táknlega, þar sem sjálfið hvílir enn í hinu ytra,
og síðan hinum gríska eða klassíska, sem einkennist af fögru samræmi
hins einstaka og almenna, hins andlega og hins sýnilega, þar sem aftur
síðasta stigið, hið rómantíska skeið, sem hefst með kristindómi og
hruni Rómaveldis fyrir atbeina germanskra þjóða, einkennist af dýpri
sjálfsskilningi og vitund um innra frelsi og óendanleika. En þótt Grím-
ur byggi á þessari hegelsku heildarsýn þá getur hann þó ekki látið hjá
líða að taka „hinn mikla þýska hugsuð“, eins og hann nefnir Hegel, á
beinið og finna honum það til foráttu að hafa annars vegar „hlaupið
yfir fornnorræn trúarbrögð og jafnvel ekki nefnt þau einu orði í trúar-
bragðaheimspeki sinni“ og jafnframt „gleymt norrænni skáldlist í
fagurfræði sinni eða skáldskaparheimspeki“.4 Þessi ásökun Gríms á
hendur Hegel er síður en svo úr lausu lofti gripin því að ekki er nóg
með að hinn víðfeðmi hugsuður láti Íslendingasagna með öllu ógetið,
líkt og þær hafi aldrei verið til, heldur finnur hann sig knúinn í skáld-
skaparfræði sinni til að vega óþyrmilega að Eddu og ásatrúnni, sem
hann „hljóp yfir“ í trúarbragðaheimspekinni, og segist þar engan veg-
inn kunna að meta „þennan innantóma vaðal [...] Þór með hamarinn,
Fenrisúlf, hið skelfilega mjaðarþamb, og yfirleitt allt hið villta, óljósa
og ruglingslega í þessari goðafræði“ og snýst öndverður gegn öllum
tilraunum til að koma þessum „afskræmdu og barbarísku hugmynd-
um“ á framfæri í sínu heimalandi og telur þær ekki eiga neitt erindi við
sína siðmenntuðu samtíð. Þessi afstaða Hegels stingur mjög í stúf við
4 Grímur Thomsen (1975:85).