Són - 01.01.2004, Blaðsíða 97

ÞÝÐINGAR GRÍMS THOMSEN ÚR GRÍSKU 97
orðar það oftar en einu sinni, eða svo tekin séu dæmi: „ísköld ró [...]
sem Grikkir þekktu ekkert til“ eða „Norðurlandabúinn er riddaralegur
en Grikkinn þekkir ekkert til slíks“.6 Þótt einhver fótur kunni að vera
fyrir þessum staðhæfingum og full ástæða hafi verið til þess fyrir nor-
ræna menn á þessum tíma að átta sig á eigin sérstöðu og sérkennum í
stað þess að apa allt eftir suðrænni þjóðum, þá ber að hafa í huga að
mönnum getur orðið hált á alhæfingum af þessu tagi, einkum ef þær
eru teygðar of langt. Þannig teygir Grímur til dæmis hugtakið „nor-
rænn“ æði langt í suður þegar hann gerir jafnvel ítalska leikritaskáldið
Alfieri að fulltrúa þess vegna einhverra stuttaralegra tilsvara í leikritum
hans þó að Alfieri kunni að hafa átt styttra að sækja þá tilhneigingu,
eða til forfeðra sinna við Miðjarðarhaf sem gátu verið gagnorðir, eins
og Caesar þegar hann lýsti einum sigra sinna með orðunum veni, vidi,
vici, eða býsna stuttir í spuna eins og Spartverjar (Lakedaimones), svo
sem orðið „lakónskur“ ber vitni um. Eins gæti það „að tjáning væri í
mótsögn við það sem inni er byrgt“, sem Grímur eignar norrænum
mönnum sérstaklega, verið prýðileg skilgreining á hinni svokölluðu
íróníu sem kennd er við Sókrates. Á sama hátt var skapstilling og ró
öðru fremur einkenni stóumanna hinna fornu en besta dæmið um þá
fornu dyggð að bregða sér hvorki við sár né bana var Rómverjinn
Mucius Scaevola sem hélt hendi sinni í loga meðan hún brann upp, og
svo mætti lengi telja. Þetta verður að duga, en áður en varir leiðir
lærdómur Gríms hann út um víðan völl og hann er farinn að fjalla um
austurlenskan og gyðinglegan skáldskap sem koma þessu máli, hinu
sérstaka við norrænan skáldskap, harla lítið við þó að hann finni þetta
eða hitt skylt hinu norræna en annað ekki.
Þó er loks sem Grímur finni lykilinn að skilgreiningu hins fornnor-
ræna í lífi og list, tilhneiginguna til að trúa meir á mátt sinn og megin
en guðlega handleiðslu, en ástæður hennar rekur hann til þess að hinn
norræni maður lifi í ótryggum heimi sem á eftir að farast þar sem
„Valhöll er umsetin goðaborg, en veitir hvorki frelsi né öryggi [...]
Fyrir þá sök snýr hetjan við þeim (guðunum) baki og gerir þá sjálfan
sig að sínum eigin guði. Hetjan trúir á mátt sinn og megin, og í því er
að finna undirrót norræns stórlætis í ósveigjanleik sínum.“7 Hér er
komið að því sem kalla má kjarna málsins og skilur norræna lífs-
skoðun frá hinni forngrísku þar sem goðmögn, vinveitt eða óvinveitt,
eru á hverju strái, en það er umhugsunarefni að helsti fulltrúi þess,
6 Grímur Thomsen (1975:69, 73).
7 Grímur Thomsen (1975:104).