Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Side 7

7
Hvað á að stýra menntarannsóknum?
Ég heimsótti grunnskóla nýlega til undirbúnings rannsókn. Þar mátti sjá sjö ára nem-
endur njóta þess að vinna að fjölbreyttum og skemmtilegum viðfangsefnum sem kenn-
ararnir fullyrtu að skiluðu þeim þekkingu og færni mun fyrr og betur en þær kennsluað-
ferðir sem áður voru notaðar. Það er ánægjulegt þegar staðfesta má með rannsóknum að
nám sé jafnt áhugahvetjandi sem árangursríkt. Það er erfiðara að verða þess áskynja að
kennsluaðferðum sé beitt til langframa án þess að þær komi nemendum til góða, hvað
þá að árangurinn sé metinn kerfisbundið. Eitt hörmulegasta dæmið um slíkt var þegar
heyrnarlausum nemendum var kennt með talmálsaðferð í hundrað ár hér á landi, jafn-
vel þótt ljóst væri að fyrir fjölmarga nemendur bar hún engan árangur. Þetta var gert til
að breyta þeim sem bjuggu við heyrnarskerðingu í „virðingarverðar manneskjur“ með
því að kenna þeim að beita þjóðtungunni rétt. Og þetta var gert þrátt fyrir þá vitneskju
að hægt væri að nota táknmál í kennslunni sem gerir heyrnarlausum nemendum tjá-
skipti möguleg og kleift að átta sig á merkingu hugmynda og hugtaka. Við ættum því að
hafa augun opin fyrir kennsluaðferðum og -aðstæðum sem kunna að vera brúkaðar enn
í dag þrátt fyrir takmarkaðan árangur.
Í ofangreindum tilvikum eru það aðstæður á vettvangi sem kalla á rannsóknir. En
margt annað stýrir rannsóknum, hvort þær eru yfirhöfuð unnar og þá hvernig: fyrri
rannsóknir hér eða erlendis, fræðikenningar sem hátt ber hverju sinni, stefna Vísinda-
og tækniráðs eða annarra sem útdeila rannsóknarfé og áherslur pólitískra yfirvalda. Allt
þetta eru dæmigerðir áhrifavaldar sem taka þarf tillit til þegar rannsóknir eru undir-
búnar. Nýlega hefur bæst við þáttur sem um þessar mundir hefur einna mest áhrif á
rannsóknarafköst (en síður -gæði) háskólakennara en það eru reglur Vísindanefndar
opinberra háskóla um mat á störfum kennaranna. Þær gera ráð fyrir umbun í formi
stiga fyrir vísindagreinar sem birtar eru í viðurkenndum fagtímaritum. Stigin eru höfð
sem mælikvarði á afköst jafnt sem gæði starfa einstaklinga og ráða því hvort þeir njóta
sömu réttinda, launakjara, framgangs í starfi og rannsóknarstyrkja og kollegar þeirra.
Stigakerfið hefur haft þau áhrif að birtingum (sem í flestum tilvikum fjalla um rann-
sóknir) hefur fjölgað mjög á sviði menntavísinda og á skyldum sviðum á örfáum árum.
Vissulega þurfti vettvangurinn sárlega á því að halda að rannsóknum fjölgaði. Þannig
fáum við ítarlegri upplýsingar (sem vonandi hvetja til umbóta) um allt sem varðar nám
FRÁ RITSTJÓRA
Tímarit um menntarannsóknir /
Journal of Educational Research (Iceland) 8, 2011, 7.-10