Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Qupperneq 8

8
FRÁ RITSTJÓRA
og kennslu, hreyfingu og heilbrigði, tómstundastarf, þroskaþjálfun, skólastjórnun, sér-
kennslu, uppeldi og hvað þetta nú allt saman heitir. En vegna þess að ekki hafa orðið
sambærilegar hækkanir á rannsóknarstyrkjum þurfa nú rannsakendur, sem flestir eru
jafnframt í kennslu og/eða stjórnun, að leggja harðar að sér í starfi en nokkru sinni fyrr.
Jafnframt er svo hætta á því að þeir falli í þá freistni að vinna yfirborðslegar rannsóknir
sem hægt er að fá stig fyrir og skeri viðfangsefnin niður í hæfilega búta til birtingar til
að bæta „nýtinguna“. Smám saman munu rannsakendur því fara að spila með og stýra
stigakerfi háskólanna og kerfið mun hætta að virka á þann hátt sem því var upphaflega
ætlað. Enn verri er sú hætta að kerfið gangi af þeim rannsóknum dauðum sem leitast
við að fá yfirlit yfir óljós fyrirbæri, svo sem brennandi áhuga sjö ára nemenda á því að
skrifa niðurstöður náttúrufræðiathugana sinna þótt þeir kunni ekki að lesa. Þetta á við
um allar rannsóknir sem krefjast tíma, mikilla gagna og flókinnar greiningar.
Eitt af markmiðum FUM og TUM er að fjalla um menntarannsóknir af margvíslegum
sjónarhóli. Of lítið hefur verið af því gert hingað til að leita til fræðimanna úr öðrum
greinum en menntunarfræði til að skrifa um málefni sem varða rannsóknir á þessu sviði.
Má nefna sem dæmi félagsfræði, félagsráðgjöf, fötlunarfræði, sagnfræði, mannfræði,
hagfræði, lögfræði, heimspeki, guðfræði, heilbrigðisfræði, arkitektúr og fræði um opin-
bera stjórnsýslu. Hér er nokkur bragarbót gerð með því að birta grein um byggingarlist
eins og hún birtist í skólabyggingum og aðra um hagfræði menntamála. Fjárframlög til
menntamála eru gjarnan meginumræðuefnið þegar menntunar er getið í fjölmiðlum og
fjölmargir embættismenn sinna þessari hlið menntunar þótt sjaldan sé um hana fjallað
fræðilega hér á landi. Hagfræði menntunar er hins vegar til umfjöllunar í háskólanámi
víða um heim. Í þessu tölublaði TUM fjallar Þórólfur Matthíasson um það sem hann
kallar kostnað við þekkingarmiðlun. Hann lýsir áhrifum „markaðsbresta í skólastarfi“ og
skýrir hvernig þeir hafa áhrif á kostnað við nám og á ávinning nemenda af skólasókn. Til
viðbótar beinum kostnaði rekstraraðila skóla kemur það sem hann kallar kraðakskostnað
nemenda þar sem þátttaka eins dregur úr ávinningi annars af náminu.
Í framhaldi af greinum í fyrri tölublöðum TUM eftir Amalíu Björnsdóttur, Baldur
Kristjánsson og Börk Hansen fjalla þau nú um þann hluta rannsókna sinna sem við-
kemur skólamenningu. Vísbendingar sem fram koma í niðurstöðunum um tengsl milli
menningar skóla og árangurs á samræmdum prófum eru sérlega áhugaverðar. Í sumum
skólum virðist sem áhersla sé lögð á að skapa umhverfi samanburðar á námsárangri,
einkum í þeim skólum þar sem skólamenningin einkennist af sókn í völd og áhrif. Í
öðrum skólum er áherslan frekar á nám og kennslu, einkum þar sem sterk tengsl eru
milli kennsluhátta sem efla skilning og nýbreytni og svo forystu og stefnufestu. Höf-
undar gefa þessum tveimur megingerðum af skólamenningu heitin samkeppnismenning
og námsmenning.
Fjallað er um þróunarstarf í leikskóla í greininni Samfélag jafningja eftir Svövu Bjargar
Mörk og Rúnar Sigþórsson en greinin er byggð á meistaraprófsritgerð Svövu Bjargar.