Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Side 32

32
Amalía Björnsdóttir, Baldur Kristjánsson og Börkur Hansen
Í sumum skólanna virðist mikil áhersla
lögð á að skapa umhverfi samanburðar
hvað námsárangur varðar, einkum í þeim
skólum þar sem völd og áhrif koma sterkt
fram í skólamenningunni. Í öðrum skól-
um er áherslan frekar á nám og kennslu,
þ.e. þar sem sterk tengsl koma fram milli
kennsluhátta sem beinast að því að efla
skilning, nýbreytni og forystu og stefnu-
festu. Ef til vill má gefa þessum tveimur
megingerðum af skólamenningu heitin
samkeppnismenning annars vegar og náms-
menning hins vegar. Þessar niðurstöður
vekja spurningar um orsakir og afleið-
ingar en á grundvelli þessarar rannsóknar
verður því ekki svarað.
Rannsóknir á áhrifum skólastjóra á
námsárangur eru margar og benda flestar
til þess að hann gegni þar mikilvægu hlut-
verki (Leithwood og Jantzi, 1994; Louis,
Leithwood, Wahlstrom og Anderson, 2010;
Rutter o. fl., 1979; Sammons, Hillman og
Mortimore 1995). Deal og Peterson (1999)
og Sergiovanni (2009) telja stjórnun og
stjórnunarhætti hafa mikil áhrif á skóla-
menningu og að meginhlutverk skóla sé
að stuðla að sem árangursríkustu námi
nemenda. Það þarf því ekki að koma á
óvart að jákvæð fylgni mælist á milli þess
að kennarar og deildarstjórar upplifi for-
ystu og stefnufestu í skólamenningu og
góðs árangurs nemenda á samræmdum
prófum.
Neikvæð fylgni er milli þáttarins ný-
breytni og námsárangurs á samræmdum
prófum í 10. bekk en í 4. og 7. bekk er
fylgnin ekki marktæk. Eins og áður sagði
er þessi þáttur byggður á staðhæfingum
um að auðvelt sé fyrir kennara að kynna
sér nýjungar, að koma góðum hugmynd-
um á framfæri, að prófa nýjar kennsluað-
ferðir, og jafnframt að skólastjórnendur
séu virkir í að bæta kennsluhætti. Síðast-
nefndi þátturinn hleður einnig á þáttinn
forysta og stefnufesta. Því má velta fyrir
sér hvort þarna sé um að ræða ákveðinn
vilja til breytinga en að eitthvað vanti upp
á eftirfylgni eða að óvissu gæti um hvaða
nýjungar eigi að prófa. Ekki þarf heldur
að búast við að áhersla á nýbreytni skili
sér strax í bættum árangri á samræmdum
prófum og í skólastarfi sem er fastmótað
og árangursríkt fer líklega minni tími í ný-
breytnistörf.
Fræðimenn telja að það sem mestu
máli skipti fyrir nemandann sé hvaða
áhrif menning skólans hefur í kennslu-
stofunni, hvaða bragur sé þar ríkjandi og
hvernig samskipti kennara og nemenda
eru (Covington, 1992; Creemers og Ky-
riakides, 2008; Hill, 1990; Leithwood og
Jantzi, 1994; McCombs og Whisler, 1997).
Samkvæmt Maehr og Midgley (1996) sýnir
fjöldi rannsókna að námsáhugi nemenda
sé mun meiri í verkefnamiðuðu umhverfi
(e. task oriented culture) en ef það ein-
kennist af samanburði og samkeppni (e.
ability oriented culture) sem vekur van-
máttarkennd hjá stórum hluta nemenda-
hópsins.
Við þáttagreiningu í þessari rannsókn
á staðhæfingum sem lýsa menningu í
kennslu komu fram tveir þættir, eins og
áður sagði, sem hér hafa verið nefndir
kennsla – samanburður og kennsla – skilning-
ur. Samanburðarþátturinn hafði neikvæð
tengsl við árangur í 4. bekk en ekki mark-
tæk hjá eldri nemendum, meðan þátturinn