Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Side 61

61
Hönnun skólabygginga í deiglu nýrra kennsluhátta
Grunngerð skólabygginga í iðnríkjum
vítt og breitt um heiminn hefur ekki tekið
miklum breytingum þrátt fyrir miklar
sviptingar á nýliðinni öld og meginein-
kenni flestra skólabygginga má jafnvel
rekja lengra aftur. Arkitektar og skólafólk
hafa haldið á lofti sannfærandi hugmynd-
um um framsækið námsumhverfi og nýrri
þekkingu á námi en hefðbundin einkenni
skólabygginga á borð við kennslustofur
af staðlaðri stærð við þrönga ganga eru
ennþá viðtekin, skipan sem á ensku hefur
stundum verið nefnd cells and bells model
(Nair, Fielding og Lackney, 2009). Margar
kennslustofur, jafnvel flestar þeirra, eru
enn byggðar á þeirri grunnskipan að börn
sitja í röðum, tvö eða fleiri saman, og snúa
að kennaranum, kennaraborði og töflu.
Mörg merki eru hins vegar um umskipti
í hönnun skólabygginga, tilhneigingu
sem helst í hendur við breytt kenniviðmið
og þekkingu á sviði menntunar þar sem
áherslur á skólaþróun og gagnvirk náms-
ferli eru í forgrunni (Torfi Hjartarson og
Anna Kristín Sigurðardóttir, 2010).
Þessi athugun er hluti af víðtækari rann-
sókn á námsumhverfi sem aftur er hluti af
viðamikilli rannsóknaráætlun um starfs-
hætti í grunnskólum á Íslandi (Amalía
Björnsdóttir og Kristín Jónsdóttir, 2010).
Markmið þessarar tilteknu athugunar er
að greina nokkra meginþætti sem tekið
hafa breytingum við hönnun íslenskra
grunnskóla á síðasta áratug, þætti sem
endurspegla þá ögrun sem felst í nýjum
hugmyndum á sviði byggingarlistar,
menntunarfræða, skólastarfs og stafrænn-
ar tækni.
Bakgrunnur
Rannsóknir á áhrifum byggingarlistar
á skólastarf eru fátíðar (Gislason, 2010).
Ýmsar rannsóknarniðurstöður benda þó
til þess að námsumhverfi geti haft áhrif
á þroska og námsárangur (Higgins, Hall,
Wall, Woolner og McCughey, 2005; Wool-
ner, Hall, Higgins, MacCughey og Wall,
2007; Tanner, 2008). Fæstar eru þessar
niðurstöður mjög afgerandi eða fyllilega
traustar. Sterkar vísbendingar eru um
tengsl á milli náms og umhverfisþátta
á borð við loftgæði, hita og hljóðvist en
önnur tengsl, svo sem við liti eða lýsingu,
eru síður afgerandi. Sýnt hefur verið
fram á tengsl á milli persónulegs um-
hverfis í kennslustofum og sjálfstrausts
yngstu nemenda í grunnskóla (Maxwell
og Chmilelewski, 2008) og tengsl umfangs
og stærðar útisvæða við heilsu barna
Hagnýtt gildi: Lítið hefur verið fjallað um þróun námsumhverfis og byggingar íslenskra
grunnskóla í námsefni fyrir háskóla eða fræðilegum skrifum. Greinin varpar ljósi á mikil-
væg atriði sem lúta að þróun skólabygginga á seinni árum, nýjum starfsháttum í grunn-
skóla og tilraunum hönnuða til að mæta kröfum um opnara og sveigjanlegra skólastarf.
Rannsóknin á erindi við kennara og skólafólk sem glíma við þróun skólastarfs á nýrri öld
og við arkitekta eða hönnuði sem leita leiða við þróun námsumhverfis í ljósi nýrra tíma.
Þá má hafa stuðning af greininni við stefnumótun ríkis og sveitarstjórna um skólastarf og
byggingarframkvæmdir. Loks hefur greinin gildi fyrir rannsóknir seinni tíma sem vitnis-
burður um þróun námsumhverfis og grunnskólabygginga um þessar mundir.