Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Side 74

74
Torfi Hjartarson og Anna Kristín Sigurðardóttir
skóla 4. Þar áttu nemendur þess líka kost
að leggja fram hugmyndalista á undirbún-
ingsstigum. Gamla skólabyggingin á sama
stað er hins vegar skýrt dæmi um hönnun
sem varla verður talin sjálfbær. Hún átti á
sínum tíma, seint á sjötta áratug síðustu
aldar og í byrjun þess sjöunda, að verða
skóli með heimavist. Sjö árum eftir að
byggingin reis var ákveðið að sækja nem-
endur heim að morgni og aka þeim aftur
heim að kvöldi. Í áratugi hafa kennarar og
annað starfslið orðið að una við námsum-
hverfi sem í grunninn var ætlað til dvalar
utan kennslustunda og aldrei hefur orðið
viðunandi þrátt fyrir miklar og kostnaðar-
samar breytingar. Af þessu má ráða mikil-
vægi þess að reyna að sjá fyrir félagslegar
og menntunarfræðilegar breytingar á líf-
tíma skóla. Hönnunarferlið fyrir um hálfri
öld virðist hafa tekið frekar mið af þörfum
fortíðar en framtíðar. Uppeldismarkmið
virðast leiða hönnun nýju byggingarinnar
en tæknileg viðmið hafa verið ráðandi við
fyrri hönnun. Þetta þarfnast þó frekari
skoðunar og gefur tilefni til sérstakrar um-
fjöllunar. Við nýja hönnun var samráð haft
við nokkuð breiðan hóp hagsmunaðila og
þar er augljós samhljómur við hugmyndir
OECD-skýrslunnar sem hér voru raktar að
framan.
Lokaorð
Rannsóknin sem unnin er innan ramma
viðameiri rannsókna á námsumhverfi og
starfsháttum grunnskóla beinist að fimm
skólabyggingum völdum úr úrtaki tuttugu
skóla. Þær eru í hópi nýlegra skólabygg-
inga sem allar hafa risið á þessari öld. All-
ar byggingarnar endurspegla framsækna
nálgun og metnað stjórnvalda í viðkom-
andi sveitarfélögum til að vera í fremstu
röð við þróun skólastarfs. Greina má stig-
vaxandi og mjög skýr umskipti í hönnun
skóla frá hefðbundnum viðmiðum í átt að
opnari og sveigjanlegri kennsluháttum,
einstaklingsmiðun og samvinnunámi.
Þessi umskipti hvíla á nýrri vitneskju um
tengsl hönnunar og náms en líka þeirri
þekkingu og orðræðu sem vindur fram
um menntun og nám á breiðum grunni.
Þau birtast í ýmsum hönnunarþáttum og
skipulagslausnum sem varða daglegt starf
eins og ráða má af samantektum hér að
framan.
Samþætting og opin nálgun, gagnsæi,
flæði, sveigjanleiki, teymisvinna og virk
samskipti virðast leiða nýlega hönnun
skólabygginga á Íslandi. Klasar kennslu-
stofa, stór og opin kennslurými, gagnsæ
og færanleg mörk ásamt almannarýmum
sem leyfa margvísleg not og samvinnu í
breytilegum hópum virðast leysa af hólmi
hefðbundnar kennslustofur og lokaðar
dyr við þrönga ganga.
Niðurstöður sýna samþættingu list-
og verkgreina við suma nýjustu skólana,
hönnunarþætti sem endurspegla aðlögun
að nýrri tækni, tilraunir til að gera upp-
lýsingalindir og tækni til miðlunar eins
aðgengileg og hægt er auk margvíslegra
tengsla við nærsamfélag og umhverfi
skóla.
Sjálfbærnisjónarmiða verður ekki mikið
vart, þegar frá eru talin þau almennu við-
mið að tryggja þurfi gott námsumhverfi
sem laga megi að þörfum framtíðar. Úti-
kennsla og aðgengi að umhverfi virðast